عَنْ أبي هريرة رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ جَاءَ الْفَقَرَاءُ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ فَقَالُوا ذَهَبَ أَهْلُ الدُّثُورِ مِنْ الأَمْوَالِ بِالدَّرَجَاتِ الْعَلا وَالنَّعِيمِ الْمُقِيمِ يُصَلُّونَ كَمَا نُصَلِّي وَيَصُومُونَ كَمَا نَصُومُ وَلَهُمْ فَضْلٌ مِنْ أَمْوَالٍ يَحُجُّونَ بِهَا وَيَعْتَمِرُونَ وَيَجَاهِدُونَ وَيَتَصَدَّقُونَ قَالَ أَلا أُحَدِّثُكُمْ إِنْ أَجَذْتُمْ أَدْرَكْتُمْ مَنْ سَبَقَكُمْ وَلَمْ يُدْرِ كْكُمْ أَحَدٌ بَعْدَكُمْ وَكُنْتُمْ خَيْرَ مَنْ أَنْتُمْ بَيْنَ ظَهْرَانَيْهِ إِلَّا مَنْ عَمِلَ مِثْلَهُ تُسَبِّحُونَ وَ تَحْمَدُونَ وَتُكَبِّرُونَ خَلْفَ كُلِّ صَلاةٍ ثَلاثًا وَثَلاثِينَ.

    قَالَ الراوي: فَاخْتَلَفْنَا بَيْنَنَا فَقَالَ بَعْضُنَا نُسَبِّحُ ثَلاثًا وَثَلاثِينَ وَنَحْمَدُ ثَلاثًا وَثَلاثِينَ وَنَكَبِّرُ أَرْبَعًا وَثَلاثِينَ فَرَجَعْتُ إِلَيْهِ فَقَالَ تَقُولُ سُبْحَانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَاللهُ أَكْبَرُ حَتَّى يَكُونَ مِنْهُنَّ كُلِّهِنَّ ثَلاثًا وَ ثَلاثِينَ.

         Ebu Hüreýre (r.a.) şeýle diýipdir: «Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ýanyna muhajiriň pukaralary¹gelip: «Ýa Allahyň Resuly, baýlar iň ýokary derejä eýe bolarlar we baky eşrete gowşarlar. Olar biz ýaly namaz okaýarlar, biz ýaly agyzlaryny bekleýärler. Ondan başga-da, olaryň özlerinden artyk baýlyklary bolup, şol baýlyklarynyň arkasyndan haja gidýärler, umra hajyny ýerine ýetirýärler, Allahyň ýolunda jihatedýärler, sadaka berýärler»²diýip, oňa ýüzlendiler. Onda Allahyň Resuly (s.a.w.): «Size bir zady habar bereýinmi? Siz şu aýdanymy etseňiz, ony etmedikleriň hiç biri hem siz bilen deňleşip bilmez⁴. Şeýdip hem siziň degişli jemagatyňyzyň içinde, size maslahat berjek amalym ýaly amaly ýerine ýetirjek biri tapylaýmasa⁵, iň haýyrly ymmat siz bolarsyňyz⁶. Her gezek parz namazyny okap bolanyňyzdan soňraotuz üç gezekden «Sübhanallah», «Elhamdulilläh» we «Allahu ekber» diýiň»diýdi»⁷.

         Bu hadysyň rawysy: «Biziň aramyzda jedel ýüze çykdy. Aramyzda biri: «Biziňotuz üç gezek «Sübhanallah», otuz üç gezek «Elhamdulilläh» we otuz dört gezek «Allahüekber» diýmegimiz gerek» diýeninden soň, oňa ýüz tutdum⁸. Ol: «Sübhanallahyň» hem, «Elhamdulillähiň» hem, «Allahu ekberiň-de» hersini otuz üç gezek aýt»⁹diýdi» diýýär.

1Allahyň Resulyna (s.a.w.) ýüz tutan pukaralaryň sany belli bolmasa-da, şu hadysy gürrüň beren Ebu Hüreýräniň (r.a.) olaryň arasynda bolandygynyň şübhesizdigi bilen bir hatarda, Ebu Zer bilen Ebu Derdanyňhem (Allah olardan razy bolsun!) şol ýerde bolandygyny aýtmak mümkin. Sebäbi bu hadysy bularyň ikisi hem gürrüň beripdirler. Bu hadysy gürrüň beren Zeýt ibn Sabydyň (r.a.), ensary bolmagyna garamazdan, olaryň arasynda bolandygyny çak etmek mümkin.

2Bu hadysyň Müslimiň kitabynda Ebu Hüreýräniň (r.a.) adyndan beýan edilen nusgasynda bu bölek: «Biziň namazymyz ýaly namaz okaýarlar, biziň orazamyz ýaly oraza tutýarlar. Şonuň ýaly-da,olar sadakaberýärler-de, biz bermeýäris, gul azat edýärler-de, biz etmeýäris» görnüşinde berlipdir. Bu hadysyň Buharydaky nusgasy bilen tanyş bolanyňda,öňüňde bir sorag keserýär. Eýsem pukara haja gidip bilmezmi, umra hajyny berjaý edip bilmezmi, jihat edip bilmezmi? Elbetde, ol bu zatlary edip biler. Şeýle bolýan bolsa, onda bu ybadatlar babatda baýlar bilen garyplaryň arasynda tapawutlaryň bardygynyň tassyklanmasynäme? Munuň her kimiň ýagdaýynyň dürli-dürlibolup biljekdigi üçin aýdylan söz bolmagy hem mümkin. Sebäbi, köplenç, pukaralardan tapawutlylykda baýlaryň haja gitmäge, umra hajyny berjaý etmäge, Allahyň ýolunda jihat etmäge güýçleri ýetipdir.

            Bu hadysy-şeribiň dürli nusgalarynyň şu ýere çenli böleginde söz tapawutlary bar. Bu hadysyň Tirmiziniň kitabynda Ibn Apbasyň (r.a.) adyndan beýan edilen nusgasynda: «Pukara sahabalar Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ýanyna geldi. Olar: «Ýa Allahyň Resuly, baýlar biz ýaly namaz okaýarlar, biz ýaly oraza tutýarlar, munuňhem üstesine olaryň baýlyklary-da bar. Olar gulhem azat edýärler, sadaka-da berýärler», şonuň ýaly-da,bu hadysyň Müslimiň kitabynda Ebu Zerr Gyfarynyň (r.a.) adyndan beýan edilen nusgasynda: «Baýlar uly-uly sogaplar gazanyp gitdiler. Olar biz ýaly namaz okaýarlar, biz ýaly oraza tutýarlar, üstesine-deözlerinden artan baýlyklaryndan sadaka-da berýärler», ýene Ibn Mäjäniň kitabynda Ebu Zeriň adyndan beýan edilen nusgasynda: «Olar biziň diýenimizi diýýärler. Onuňhem üstesine olar mätäçleri-de doýurýarlar, bu bolsa biziň elimizden gelmeýär», Bezzaryň kitabynda Abdullah ibn Omaryň (r.a.) adyndan beýan edilen nusgasynda: «Pukara möminler, baýlaryň özleriniňkiden has uly artykmaçlyklara eýedikleri sebäpli,Allahyň Resulyna (s.a.w.) şikaýat etdiler. Olar: «Ýa Allahyň Resuly, bu gardaşlarymyz edil biziň ýaly Allahyň birligini we Muhammediň Onuň Resulydygyny tassyk etdiler. Biziň iman getirişimiz ýaly iman getirdiler. Biz ýaly oraza tutdular. Şonuň ýaly-da,olaryň köp-köp baýlyklary-da bar. Olar şol baýlyklaryndan sadakaberýärler, şonuň arkasyndan ata-eneleriniňkä we garyndaşlarynyňka zyýarat edýärler, olary Allahyň razylygy üçin naharlaýarlar. Biz bolsa hiç zadymyz bolmansoň,bularyň hiç birini-de edemzok», Nesaýynyň kitabynda Ebu Derdanyň (r.a.) adyndan beýan edilen nusgasynda bolsa: «Ýa Allahyň Resuly, baýkişiler dünýäliklerini-de, ahyrýetlerini-de gazanyp gitdiler. Olar biz ýaly namaz okaýarlar, biz ýaly oraza tutýarlar, biz ýaly zikr edýärler, biz ýaly jihada gidýärler. Biz bolsa sadakaberer ýaly zat tapmaýarys» diýilýär.

3Müslimiň kitabynda Ebu Hüreýräniň (r.a.) adyndan beýan edilen rowaýatda-da: «Ýerine ýetiren halatyňyzda, ýerine ýetirmeýänlerden derejäňiz beýgeler ýaly, hiç bir kişi-de gowulykda sizden öňe geçmez ýaly, bir zat öwredeýinmi?»diýlipdir.

 4Bu: «Öwretjek zikrlerimi ýerine ýetiren baýlar sizden pesde galmazlar» diýildigidir. Şeýlelik bilen,bu ýerde göz öňünde tutulýan baýlar şikaýat eden pukaralara deň ýa-da olardan has gowy bolup çykýar. Mundanhembaýlaryň edýän zikriniň garyplaryň edýän zikrinden (iň bolmanda) pes däldigi baradaky netije gelip çykýar.

            Şapygynyň: «Tapawutlandyrma özünden öň gelen sözleriň hemmesine degişlidir» diýen sözlerine esaslansak, ýagny onuň manysy arapça tekstdäki «edraktüm» sözüne çenli ýaýraýar diýip hasaplasak, onda baýlaryň zikriniň has güýçlüdiginiň kesgitli aýdyldygy bolar. Sebäbi muňa şeýle düşünilse, bu sözlemde: «Eger aýtjaklarymy sözleseňiz, bu gazanan artykmaç sogabyňyz bilen sogap gazanmakda baýlaryň yzyndan ýetersiňiz. Belki, olarhem siziň diýenleriňizi diýerler. Ine, şolar ýalylaryň gazanan sogabyça sogap gazanmarsyňyz»diýildigi bolar. Diýmek, baýlarhem zikr we tesbih aýdan ýagdaýynda ýagdaý öňküligine galýar, ýagny baýlar jihat edip bilmekleriniň, sadaka berip bilmekleriniň, ene-atasyna, garyndaşlaryna zyýarat etmäge mümkinçilikleriniň barlygynyň we şuňa meňzeşleriň arkasyndan ýene garyplardan köp sogap gazanjaklar. Diýmek, pukara muhajirleriň bu şikaýatlarynyň netijesinde üýtgän zat bolmandyr-da? Ýok, beýle däl. Çünki Allahyň Resulynyň (s.a.w.) muhajirleriň pukaralarynateselli bolsun diýip beren bu täliminiň esasy maksady baýlary pukaralardan hökman pesde goýjakbolmakbolman, pukaralaryň baýlygyň kömegi bilen gazanyp bilmejek sogaplaryny gazanyp bilmekleriniň, iň ýokary derejeleredir rahat ýaşaýşa aňsatlyk bilen ýetmekleriniň ýoluny görkezmekden ybaratdy. Şonuň ýaly-da,Bezzaryň kitabynda Ibn Omaryň (r.a.) adyndan beýan edilen we biraz mundan ozal ýatlanypgeçilen hadysyň ahyrynda pukaralaryň ýanypduran ýüreklerine suw sepjek bir teselli hem bar. Ol ýerde şeýle diýilýär: «Pukaralar, özlerine öwredilişi ýaly edip,zikr aýtdylar. Baýlara-da derrew eden işlerini habar berdiler. Baýlarhem edil şolaryňky ýaly edip, zikr etdiler. Pukara sahabalar soňra Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ýanyna dolanyp gelip, bu ýagdaýy habar berdiler we: «Biziň bu garyndaşlarymyz biziň edişimiz ýaly edip, zikr aýdýarlar» diýdiler. Ondan soňra Allahyň Resuly (s.a.w.): «Bu diýýäniňiz Allahyň eçilen bir ýagşylygydyr, ony islänine berer. Eý, pukaralar, pukara musulmanlaryň baý musulmanlardan, ahyrýet gününiň hasaby boýunça,ýarym gün,biziň hasabymyz boýunça-dabäş ýüz ýyl öňürti jennete girjekdikleri sizişatlandyrmaýarmy?»diýdi».

            Bilşimiz ýaly, «Haj» süresiniň 47-nji aýatyndaky:وَإِنَّ يَوْمًا عِنْدَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ= «We innä ýewmen ynde Rabbike ke-elfi senetin mimmä tagudduwne» (golaý manysy: «Seniň Rebbiňiň ýanyndaky bir günüň siziň sanaýan ýylyňyzdan müň ýyl ýalydygy şübhesizdir») diýen mukaddes sözlerden belli bolşuna görä, kyýamatyň bir güni biziň hasabymyzdan müň ýyla deňdir. Şonuňýaly-da,öz baýlyklarynyň arkasyndan baýlaryň edýän artyk amallaryny artygy bilen ýerine ýetirmegi tüýs ýüreklerinden niýet edýändikleri üçin: «Möminiň niýeti amalyndan has gowudyr» hadysyna esaslanyp, pukaralaryň hem bu niýetleriniň, hem-de eden zikrleriniň sogaplaryny aljakdyklaryny aýdyp bolar. Müslimiň kitabynda Ebu Hüreýräniň (r.a.) adyndan beýan edilen rowaýatda Allahyň Resulynyň (s.a.w.) «Hadid» süresiniň 21-nji aýatyndaky:ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ= «Zälike fazlüllahi ýütiýhi men ýeşääää-ü» («Bu Allahyň ýagşylygydyr, ony islänine berer») diýen mukaddes sözleri aýdandygy beýan edilip, onda bu hadysyň Bezzaryň kitabynda duşýan şondan soňky bölegi ýok.

            Pukara sahabalaryň baýlaryň ýagdaýyndan şikaýat etmekleri olaryň kemçiligi däldir. Ibn Mesgudyň (r.a.) adyndan beýan edilen 66-njy hadysda aýdylanlardanhemgörnüşine görä, bu hadysda pukaralaryň baýlaryň ýagdaýyna gözleriniň gitmegi erbet manydaky göz gitmek däl-de, gabanmaklykdyr. Bir kişiniň başga bir kişiniň edýän haýyrly işlerini, gowulyklaryny gabanmagy, onuň edýän haýyrly işleri ýaly işleriň özüne-de nesip etmegini islemegi, onuň alajyny agtarmagy ýazgarylmaga däl-de, eýsem, tersine, öwgä mynasypdyr. Ýazgarylmaga mynasyp bolan göriplik gözüň giden zadyň beýlekide-de ýok bolmagyny islemekdir. «Nisa» süresiniň 32-nji aýatyndaky: وَلَا تَتَمَنَّوْا مَا فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ= «We lä tetemennew mä fazzalellahü bihi bagzaküm alä bagzyn» (golaý manysy:«Allahyň başga birine siziňkiden artyk edip beren zadyny höweslemäň») diýen mukaddes sözlerden gelip çykýan gadagançylyk bolsa, nesibäňde bolmadyk zatlary islemek babatyndadyr.

            «Amallaryň iň gowusy iň kyn düşenidir» diýen hadysy şeribe görä (381-nji hadysyň düşündirişine seret), haýsy amaly ýerine ýetirmek has kyn düşýän bolsa, şoňa beriljek sogap hem şonça artyk bolmaly. Şeýle bolýan bolsa, aýtmasy şeýle aňsat bolan birnäçe ajaýyp sözleriň sogaby nädip jihat ýaly kyn hem muşakgatly ybadatyň sogabyna deň bolýar? Bu ýerde geň galyp oturasy zat ýok. Gep şol sözleri tüýs ýüregiňden, bütin yhlasyň bilen aýtmakdadyr. Hususanhem,pukara üçin bütin yhlasyň bilen Allahy öwmek iň gowy amal bolmak bilen birlikde amallaryňhem iň kynydyr. Şonuň ýaly-da, ýap-ýaňy mysal getiren hadysymyzdan her bir ybadatyň sogabynyň şoňa amal etmekde çekilen kynçylyga görädigi hakynda kesgitli höküm çykarmak hem dogry däl. Aýratynhem,kelimeýi-şahadatyaýtmak (şeýle aňsatdygyna garamazdan) azaply ybadatlaryň köpüsiniň paýyna düşmeýän uly sogaplary gazandyryp bilýär. Şonuň ýaly-da, hemmelere degişli bir haýryň ornaşmagyna sebäp bolan bir sözjagaz babatda-da şony aýdyp bolar. Bir pursatlyjyk hem bolsa, Allahyň Resulynyň (s.a.w.) söhbetlerini diňlemegiň hiç bir amal bilen gazanyp bolmajak we derejesine hiç bir zadyň kömegi arkaly ýetilmejek bir haýyr we sogapdygy bilen hemme alymlar ylalaşýarlar. Ýogsam, ol döwürde onuň mübärek huzuryna barmak beýle bir kyn zat hem däldi.

6Bu ýerde gürrüňi edilen iň haýyrly ymmaty sadakaberen baýlar bilen zikr eden pukaranyň jemi hasaplamak has dogrudyr. Eger haýyrly ymmat hökmünde diňe zikr edýän pukaralar göz öňünde getirilse, onda zikriň sadakadan has gowudygy bilen ylalaşmaly bolar. Bu bolsa mydama beýle däldir.

7Hadysyň arapça tekstinde: «Ähli namazlaryň yzyndan» diýilýänhembolsa, alymlaryň esasy köplügi Müslimiň kitabynda Kagp ibn Ujranyň (r.a.) adyndan beýan edilen hadysda: «Bir topar muakkybät, ýagny namazyň yzyndan aýdyljak ajaýyp sözler bolup, olary aýdan adam hiç haçan umydyny ýitirmez. Ol sözler her parz namazynyň yzyndan okalmaly otuz üç gezek tesbihden, otuz üç gezek tahmidden, otuz dört gezek tekbirden ybaratdyr» diýilýändigini göz öňünde tutup, zikrleriň diňe parz namazlaryndan soňra okalmalydygy hakyndaky pikire eýeripdirler. Bu günki gün musulmanlar şu ýörelgä eýerýärler.

8Bu beýanagörä, bu jedel Ebu Hüreýrebilen beýleki sahabalaryň (Allah olardan razy bolsun!) arasynda ýüze çykyp, soňra olar Muhammet alaýhyssalama ýüz tutan ýaly bolup görünse-de, Müslimiň beýan eden bir rowaýatynda: «Aramyzda jedel ýüze çykdy» diýen rawynyň Sümeýdigi, onuň sorag bilen ýüz tutan adamynyňhem bu hadysyň rawysy Ebu Salyhdygyaýdylypdyr. Jedele başlanyňhem Sümeýiň öz jemagatyndan biridigi onuň: «Bu hadysy jemagatymdan birine aýdyp berdim. Ol: «Sen ýalňyşýarsyň. Pygamberimiz (s.a.w.): «Her biri otuz üç bolýança tesbih, tahmid we tekbir aýdarsyňyz»diýdi» diýen sözleri arkaly belli edilýär.

Eýsem rawy Sümeý bilen bu kişiniň arasyndaky jedel näme hakyndady? Tesbihiň, tahmidiň we tekbiriň her birini on bir gezek aýdyp, olaryň jemi sanynyňotuz üçbolmalydygy baradamy? Ýa-da ol olaryň her birini otuz üç gezek gaýtalap, jemleriniňtogsan dokuz bolýandygy üçin,üstüne-de bir tekbir goşup, ýüze deňlemegiň gowy boljakdygy hakyndamy? Ýa-daol jedel zikrleriň üçüsini hem: «Sübhanallahi welhamdulillähi wallahu ekber» diýip, bir ýere jemläp, olaryň birlikde otuz üç gezek gaýtalanmalydygy hakyndamy? Olaryň jedeline şu soraglaryň sebäp bolup biljekdigi bilen bir hatarda,başga bir mesele babatda-da aralarynda jedel ýüze çykyp bilerdi. Sebäbi sözlemiň gurluşy dürli çaklamalaryň ýüze çykmagyna ýol açýar.

9Bu rowaýata görä, Sümeý bu aýdylana başgaça, belki-de: «On bir gezek tesbih, tahmid we tekbir aýtmalydyr» diýip düşünipdir. Oňa garşy çykan adam tekbiriň otuz dört gezek aýdylmalydygy hakyndaky pikiri öňe sürüpdir. Ýogsam, Ebu Hüreýreden (r.a.) bu hadysy eşiden we bu meselede araçy hasap edilen Ebu Salyh otuz üç gezek tesbih, otuz üç gezek tahmid, otuz üç gezek tekbir aýtmalydygyny açyk bildirýär. Ýöne bu babatdaky rowaýatlar gapma-garşylykly we bu ýerde mysal getirerden has köpsanly. Diňe tefsirçi Aýnynyň bu mesele boýunça beýan eden rowaýatlary on alty sanydyr. Biz gysgaça yzdakylary aýdyp bileris. Bu hormatly zikrleriň sany babatda bolşy ýaly, olaryň haýsy tertipde aýdylmalydygy babatda-da rowaýatlarda gapma-garşylykly pikirler bar.

            Ebu Dawudyň «Sünen» atly kitabynda Ebu Zeriň (r.a.) adyndan beýan edilen hadysda (Ebu Hüreýräniň (r.a.) adyndan beýan edilen şu ýerdäki hadysda bolşy ýaly) zikrleriň sanynyň otuz üçdügi aýdylýar. Diňe ol rowaýatda başda tekbir, soňra tahmid we iň soňunda tesbih gelýär. Ondan soňra-da: «Lä ilähe illallahü. Wahdehülä şeriýke lehü. Lehül-mülküwe lehül-hamdüwe huwe alä külli şe’in kadyýrun» diýilýär. Bu rowaýatdaky zikrleriň tertibini hasaba almasaň, ymmatyň amaly häzirki gündeşunuň ýalydyr. Bu hadysda şu zikrleri aýdan adamyň «günäleri deňziň köpürjikleri ýaly köp bolsa-da, hemmesiniň bagyşlanjakdygy»aýdylypdyr.

            Tekbirleriň sanynyň otuz dört bolmalydygy Müslimiň kitabynda Kagp ibn Ujranyň (r.a.) adyndan beýan edilen (ol biraz öňräk geçipdi) hadysda aýdylýar. Şonuň ýaly-da,bu barada Tirmiziniň kitabynda Ibn Apbasyň (r.a.), Ibn Majäniň kitabynda Ebu Zeriň (r.a.), Nesaýynyň kitabynda Ebu Derdanyň (r.a.) adyndan beýan edilen rowaýatlar hem bar. Diňe Ibn Apbasyň rowaýatyna görä, ondan soňra on gezek: «Lä ilähe illallah» diýilmeli.

            Bezzaryň kitabynda Ibn Omaryň (r.a.) adyndan beýan edilen rowaýata görä, on bir gezek «Allahüekber», on bir gezek «Elhamdulilläh», on bir gezek «Lä ilähe illallah», on bir gezek hem «Sübhanallah» diýmeli.

            Nesaýynyň kitabynda Zeýt ibn Sabydyň (r.a.) adyndan beýan edilen rowaýatda hormatly sahabalar her namazdan soňra otuz üç tesbih, otuz üç tahmid, otuz dört tekbir aýtmak bilen meşgulkalar,ensardan bir adam düýşünde biriniň: «Beýle edeniňizden her birini ýigrimi bäş gezek aýdyp, ýigrimi bäş gezek hem: «Lä ilähe illallah» diýäýseňiz» diýendigi we bu düýşden habardar edilen Allahyň Resulynyň (s.a.w.): «Şeýle ediň» diýendigi aýdylýar.

            Tirmizi bilen Nesaýynyň öz kitaplarynda Enesiň (r.a.), Tirmiziniň, Nesaýynyň we Ibn Majäniň öz kitaplarynda Abdullah ibn Amr ibn Asyň (r.a.), Nesaýynyň öz kitabynda Sagt ibn Ebu Wakgasyň (r.a.), Ahmediň «Müsned» atly kitabynda Aly ibn Ebutalybyň (r.a.), Tabaranynyň «Mujemi-Kebirinde» Ümmi Mälik Ensaryýanyň (r.a.) adyndan beýan eden rowaýatlarynda bu üç zikr on-ondan aýdylýar. Bu rowaýatlaryň hemmesinde zikrler tesbih, tahmid we tekbir tertibinde bolup, diňe Sagt ibn Ebu Wakgasyň rowaýatynda ilki tesbih,soňra tekbir, iň soňunda-da tahmid gelýär.

Abdullah ibn Amryň (r.a.) aýdan hadysy Allahyň Resulynyň (s.a.w.): «Iki zat bar. Bulary bir musulman kişi yzygiderli ýerine ýetirse, hökman jennete girer. Bular ýerine ýetirilmesi aňsat zatlar bolsa-da, bulara amal edýän azdyr» diýen sözleri bilen başlanyp, soňra ol on-ondan tesbih, tahmid we tekbir aýtmaklygymaslahat berip: «Ine, bular dilden aýdylmak şerti bilen ýüz elli sany ajaýyp sözdür. Ýöne mizanda bir müň bäş ýüzdür» diýen hoş habar bilen begendirýär. Soňra Allahyň Resuly (s.a.w.) ýatmak üçin düşege geçilende otuz üç gezek tesbih we tahmid, otuz dört gezek hem tekbir aýtmagy maslahat berip: «Ine, bular-da dilden aýdylmak şerti bilen ýüzdür, ýöne mizanda müňdür» diýip buşlaýar. Soňra hem: «Haýsyňyz bir gije-gündiziň çäginde iki müň bäş ýüz sany günä edersiňiz?»diýip soraýar.

Diňleýjilerden biri şeýle ýeňil zadyň ýerine ýetirilmejegine geň galyp: «Ýa Allahyň Resuly, bize bulary ýerine ýetirmäge näme päsgel berip biler?» diýip soraýar. Allahyň Resuly-da (s.a.w.): «Her biriňiz namazda wagtyňyz şeýtan gelip: «Pylan zady ýadyňa sal, pylan zady ýadyňa sal» diýer. Uklajak wagtyňyzhem gelip ukladar»diýip jogap berýär.

Enesiň (r.a.) adyndan başga bir ýoldan gelen bir rowaýatda bu zikrleriň hersiniň alty gezek, başga bir rowaýatda-da bir gezek aýdylmalydygy nygtalypdyr.

            Baý sahabalaryň sadakabermek we baýlyklarynyň arkasyndan berjaý edýän beýleki ybadatlary ýerine ýetirmek bilen gazanýan sogaplaryndan mahrum bolan garyp sahabalaryň öz baý gardaşlarynyň mertebesine çenli beýgelip bilmekleriniň ýoluny görkezen bu nesihatlaryň Müslimiň kitabynda Ebu Zeriň (r.a.) adyndan beýan edilen bir rowaýatda başgaça beýan edilişi hem bar. Ol ýerde bu hadysda bolmadyk: «Beýle diýer ýaly,Allahü tagala Hezretleri size sadakabermek üçinzat bermänmidi? Her tesbihiňize derek beriljek sadaka sogabybar. Her tekbiriňize derek beriljek sadakasogaby bar. Her tahmidiňize derek beriljek sadakasogaby bar. Her tehliliňize derek beriljek sadakasogaby bar. Şerigatyň emrlerini halka bildirmek hem sadakadyr. Şerigatyň gadagan edýän zatlaryny halka bildirmek hem sadakadyr. Hatda biriňiziň öz aýalyna ýakynlaşmagyna derek hem sadaka sogaby bar...»diýen sözler hem bar.

Sözbaşy
Wahy kitaby
Iman kitaby
Ylym kitaby
Namaz täreti kitaby
Gusul kitaby
Aýbaşy kitaby
Teýemmüm kitaby
Namaz kitaby
Namaz wagtlary kitaby
Azan kitaby
Jemagat namazy we namaza durmak kitaby
Juma namazy kitaby
Gorky namazy kitaby
Baýram namazlary kitaby
Witir namazy kitaby
Istiska namazy kitaby
Küsuwf namazy kitaby
Kurandaky sejde aýatlary kitaby
Namazy gysgaltma kitaby