462 Namazyň ahyrynda iň gowy görýän dogaňy saýlap alyp, şonuň bilen dileg etmek hakda

Başy » JEMAGAT NAMAZY WE NAMAZA DURMAK KITABY » 462 Namazyň ahyrynda iň gowy görýän dogaňy saýlap alyp, şonuň bilen dileg etmek hakda

    عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بن مسعود رضي الله عنه قَالَ: كُنَّا إِذَا كُنَّا مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ فِي الصَّلاةِ قُلْنَا: السَّلامُ عَلَى اللَّهِ مِنْ عِبَادِهِ ، السَّلامُ عَلَى فُلانٍ وَفُلانٍ ، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ: (لاَ تَقُولُوا السَّلامُ عَلَى اللَّهِ ، فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلامُ ، وَلَكِنْ قُولُوا التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ ، وَالصَّلَوَاتُ ، وَالطَّيِّبَاتُ ، السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ ، السَّلامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ ، فَإِنَّكُمْ إِذَا قُلْتُمْ أَصَابَ كُلَّ عَبْدٍ فِي السَّمَاءِ ، أَوْ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ ، أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ ، ثُمَّ يَتَخَيَّرُ مِنْ الدُّعَاءِ أَعْجَبَهُ إِلَيْهِ فَيَدْعُو).

 

Abdullah ibn Mesgut (r.a.) şeýle diýipdir:1 «Allahyň Resuly (s.a.w.) bilen birlikde namazda oturanymyzda: «Es-SelämüAlallah min ybädihi, es-Selämüalä fülanin we fülanin»2diýerdik. Allahyň Resuly (s.a.w.) bize tarap öwrülip: «Allaha salam bolsun diýmäň! Salam Allahü tagala Hezretleriniň özüdir. Diňe: «Ettehiýýätülillähi, we’ssalewätüwe’ttaýýibätüesselämüaleýke eýýühe’n-Nebiýýüwe Rahmetullähi we berekätühü Esselämüaleýnäwe aläybädillähissalyhiýn» diýiň. Sebäbi siz: «Ybädillähissalyhiýn» diýeňizde, şu sözleriňiz Allahyň gökdäki we ýerdäki ähli salyh gullaryny öz içine alar. Soňra hem: «Eşhedüenlä ilähe illalläh we eşhedüenne Muhammeden abdühü we rasuwlühü» diýip, yzyndan-da öz iň gowy görýän dogaňy saýlap alyp2, dileg edip bolar»diýdi».

 

1   Bu 459-njy hadysyň biraz tapawutlanýan nusgasydyr.

2Şapygy we mäliki mezhebiniň alymlary şu ýerdäki «saýlap alyp»diýen söz düzüminden çen tutup, mundan öňki hadyslarda Muhammetalaýhyssalamyň okamagy maslahat beren täsirli dogalaryny okamagyň wajyp däl-de, mendupdygy hakda netije çykarýarlar.

            460-njy we 461-nji hadyslarda beýan edilen dogalardan başga-da,käbir hadyslarda şonuň ýalydogalar duş gelýär. Mysal üçin, Müslimiň kitabynda Ebu Hüreýräniň (r.a.) adyndan beýan edilen bir rowaýatda: «Izä teşehhede ahadüküm felýeste’yz billähi min arba’yn: «Ýekuwlüllehümme inne aguwzübike min azäbi jehenneme. We min azäbilkabri. We min fitnetilmehýä wel memäti. We min şerri fitnetil-Mesiýhid-Deçjäli»diýlipdir. Şu hadysyň Beýhaky tarapyndan beýan edilen bir nusgasynda şundan soňra: «Şulary aýdanyndan soň, ýadyna haýsy doga düşse, özi üçin şonuň ýaly doga eder»diýen bir ygtybarly goşmaça bar. Şonuň ýaly-da,Ibn Mesgut (r.a.) namazdaky teşehhüdiöwredeninden soňra: «Biriňiz teşehhüdiokap bolanyndan soňra: «Allahümme inni es-elüke minel-haýri küllihi mä Älimtüminhüwe mä lem a’lem. We a’uwzübike mineşşerri küllihi mä Älimtüminhüwe mä lema’lem. Allahümme inni es-elüke minel-haýri mä se-eleke minhüybädükes-saalihuwne. We a’uwzübike min şerri meste’aazeke minhüybädükes-saalihuwne. Rabbenäääätinä fiddünýä hasaneten we fil äääähirati hasaneten we kynä azäbennari», ýagny: «Allahym, bilýän we bilmeýän haýyrlarymyň hemmesini Senden dileýärin. Allahym, men bilýän we bilmeýän şerlerimiň hemmesinden gaçyp, Saňa sygynýaryn. Allahym, salyh gullaryňyň Senden dilän haýyrlarynySenden dileýärin. Allahym, salyh gullaryň haýsy şerlerden gaçyp, Saňa sygynan bolsalar, şol şerlerden gaçyp, Saňa sygynýaryn. Eý,Rebbimiz, bize dünýäde-de uly hasanaber, ahyrýetde-de uly hasanaber we ataş azabyndan bizi gora» diýäýse, pygamberlerden, salyh gullardan kimnähili doga eden bolsa, şol dogalarda aýdylanlaryň hemmesi şudoganyň içine giren hasaplanylýar» diýip, sözüniň üstüne goşupdyr. 460-njy hadysyň soňky düşündirişine seret.

«Ettehiýýätü» dogasyny okanyňdan soňra Allahyň Resulyna (s.a.w.) salawat aýtmak Şapyga görä wajypdyr. Tabary bilen Tahawyşeýle pikiri ilkinji bolup öňe süren alymyň Şapygydygyna esaslanyp, ýagny, şondan öň bu pikiriň aýdylmandygyna görä, salawat aýtmagyň mendupdygy barada netije çykarmak bilen bir hatarda, şu netije bilen hemmeleriň ylalaşýandygyny hem öňe sürüpdirler. Ýöne tefsirçi Askalany: «Ebu Japar Bakyr bilen Şagbydan we beýlekilerden salawat aýtmagyňwajypdygy bilen ylalaşandyklaryna delil bolan sözler gelip ýetipdir. Iň geň ýeri-deşu hadysyň rawysy Mesgudyň (r.a.): «Namaz okaýan kişi namazda «Ettehiýýätü» dogasyny okanyndan soň, Allahyň Resulyna (s.a.w.) salawat aýdar. Soňra onuň yzyndan özi üçin doga eder» diýendigi ygtybarly adamlaryň adyndan rowaýat edilipdir» diýeninden soň, Şapygynyň, iki rowaýatyňbirine görä,Ahmediň we Mäligiň egindeşleriniň käbiriniň, ine, şol sebäpli salawatyň wajypdygy hakyndaky düşünjä eýerendikleri we Yshak ibn Rahuýanyň onuň wajypdygy bilen ylalaşýandygyna garamazdan: «Unudyp, terk etse, namazy tamamdyr» diýendigini beýan edýär. 459-njy hadysyň iň soňky düşündirişine-de seret!»