76 Gabyr synagy hakda
عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ أَبِي بَكْر رَضِي الله عَنْهُمَا قَالَتْ: أَتَيتُ عَائِشَةَ رَضِي الله عَنْهَا وَهي تُصلي، فَقُلْتُ: مَا شَأْنُ النَّاسِ ؟ فَأَشَارَتْ إلَى السَّماءِ ، فَإذَا النَّاس قِيامٌ فَقَالَتْ: سُبْحَانَ اللَّهِ ، قُلْتُ: آيةٌ ؟ فَأَشَارَتْ بِرَأْسِهَا ، أَيْ نَعَمْ ، فَقُمْتُ ، حتى عَلاَنِي الْغَشْيُ ، فَجَعَلْتُ أَصُبُّ على رَأْسِي الْمَاءَ ، فَحَمِدَ اللَّهَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَأَثْنَى عَلَيهِ ، ثُمَّ قالَ : ( مَا مِنْ شَيءٍ لَمْ أَكُنْ أُرِيتُهُ إلاَّ رَأَيتُهُ في مَقَامِي هذا حتى الجَنَّةَ والنَّارَ فَأُوحِيَ إلَيَّ أَنكُمْ تُفْتَنُون في قُبُورِكُمْ مِثْلَ أَوْ قَرِيبَ – لا أدْرِي أيَّ ذلكَ قالتْ أسماءُ - مِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ يقَالُ: مَا عِلْمُكَ بِهذَا الرَّجُلِ؟ فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ أَوْ الْمُوقِنُ - لا أدْرِي بأَيِهِما قالتْ أسماءُ - فَيقُولُ : هُوَ مُحَمَّدٌ هُوَ رَسُولُ الله جَاءَنَا بِالْبَينَاتِ وَالْهُدَى ، فَأَجَبْنَاهُ وَاتَّبَعْنَاهُ هُوَ مُحَمَّدٌ ثَلاَثاً ، فَيقَالُ: نَمْ صَالِحاً قَدْ عَلِمْنا إنْ كُنْتَ لَمُوقِناً بِهِ ، وَأَمَّا الْمُنَافِقُ أَوْ الْمُرْتَابُ - لا أدْرِي أيَّ ذلكَ قالتْ أسماءُ - فَيقُولُ: لا أَدْرِي سَمِعْتُ النَّاسَ يقُولُونَ شَيئاً فَقُلْتُهُ).
Esma binti Ebu Bekr (r.a.) şeýle diýipdir: «Gün tutulan wagty namaz okap duran Äşäniň (r.a.) ýanyna bardym. Men: «Bu adamlara näme bolýar (olar nämeden gorkýarlar)?» diýip soradym. Ol Gün tutulanyny bildirmek üçin asmana tarap kellesi bilen yşarat etdi1. Görsem, adamlaryň hemmesi namaza duran eken. Äşe (r.a.): «Sübhanallah!» diýdi2. Men: «Bu kyýamatyň golaýlaşýanlygynyň we onuň azabynyň bir alamatymy?» diýip soradym. Ol: «Hawa» diýen manyda başyny atdy3.
Şondan soňra men hem namaza durdum. Tä ýadaýançam namaz okadym4. Soňra hem ýanymdaky gaýyş meşikden kelläme suw sepeläp başladym. Namazdan soňra Allahyň Resuly (s.a.w.) Allahü tagala hamdu-sena aýdyp5: «Maňa jennete we jähenneme degişli mundan öň görkezilen zatlaryň hemmesi şu ýerde hem görkezildi6. Siziň gabyrlaryňyzda Deçjal sebäpli başlardan injek synaglara meňzeş ýa-da şoňa golaý7 bir synagdan geçjekdigiňiz hakda wahy geldi. Gabyra giren adamdan: «Bu adam (ýagny,Allahyň Resuly (s.a.w.) ) hakda näme bilýärsiň?» diýip soralar8. Imanly ýa-da Pygambere ýakyn9 bolan adam: «Ol mukaddes adam Muhammetdir. Ol mukaddes adam Allahü tagalanyň resulydyr. Ol bize subutnamalar bilen iman gazanmagyň ýoluny öwredýän ylym getirdi. Biz hem onuň çagyryşyny kabul edip, aýdanyna tabyn bolduk. Ol mukaddes adam Muhammetdir (s.a.w.)» diýer. Bu sözler üç gezek gaýtalanar. Şondan soňra ol adama: «Onuň ýaly bolsa, ýat-da rahatlan. Bu mukaddes adama ýakyndygyňa şübhe galmady» diýler.
Eger-de kim mynapyk bolsa ýa-da kalbynda şek10 bar bolsa, ol adam bu sowala: «Men nä bileýin! Bir zatlar diýýändigini eşidip, aýdanlaryny gaýtaladym» diýip jogap berer» diýdi».
1Namaz okap durkaň kelläň bilen yşarat etmegiň namazy bozýan köp sanly amallaryň toparyndan däldigini şundan aňlamak mümkin.
2Musulmanlaryň enesi Äşe Syddykanyň (r.a.) namaz okap duran wagty: «Sübhanallah» diýmegi, namaz okaýan zenan maşgalanyň öz okap duran namazyny bozmazlyklaryny birhili ýol bilen haýyş etmek üçin, erkekler ýaly, bu jümläni gatyrak ses bilen aýdyp biljekdigine delil bolsa-da, fykyhçy alymlar şular ýaly ýagdaýda erkekleriň tesbih aýtmalydyklaryny, ýagny,«Sübhanallah» diýmelidiklerini, zenan maşgalalaryň bolsa tasfih etmelidiklerini, ýagny,el çarpmalydyklaryny aýdýarlar. Musulmanlaryň enesi hezretleriniň bu tapawutdan habarsyz bolan bolmagy hem ýa-da sesini eşitjegiň öz hormatly uýasy bolandygy üçin, beýle etmegi şerigatyň gadagan edýän zady hasaplamadyk bolmagy hem mümkin.
3Yslam dini Allahü tagalanyň nygmatlaryny we Onuň gudratynyň alamatlaryny hiç kişiniň ýadyndan çykarmazlygy şert edip, pelegiň edil şular ýaly yşaratlaryň, ýagny,alamatlaryň hilinden bolan gaýtalanyp duran ahwallarynyň her birine degişli bir namaz okamagy kanunlaşdyrypdyr we günüň dürli wagtlarynyň hiç biri ybadatsyz geçirilmändir. Günüň ortadan agmagy bilen öýle namazynyň, Günüň dogmagy we ýaşmagy bilen baglanyşyklylykda ertir hem-de agşam namazlarynyň, gowy garaňky düşmegi bilen ýassy namazynyň, öýle we agşam namazlarynyň aralygynda, olardan takmynan gündiziň ýarynyň dörtden birine barabar wagt daşlygynda ikindi namazynyň parz edilişi ýaly, gündiziň ýarynyň dörtden biri geçeninden soňra guşluk namazyny, Günüň dogmagynyň yzysüre, güneşiň sarylygy ýiteninden soňra işrag (Gün dogmagy bilen baglanyşykly) namazyny, gijäniň ahyrky böleklerinde tehejjüt (gije) namazyny okamak parz bolmadyk namazlar hökmünde düzgünleşdirilipdir. Remezan aýlarynda ýekelikde ýa-da jemagat bilen okalýan tarawa namazy-da gije okalýan namazlaryň bir görnüşidir. Şonuň ýaly-da, her ýylyň iki sany baýram gününde işrag namazynyň okalýan wagtynda baýram namazynyň okalmagy-da yslam dininiň kanunlary bilen baglanyşyklydyr.
Her gün belli bir wagtda gaýtalanyp durmaýan Aýyň hem Günüň tutulmagy hem Allahü tagalanyň uly yşaratlaryndan bolup, olaryň ýüze çykan wagtlarynda-da namaz okalmagyna geň galyp oturasy zat ýok. Hususan hem: وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ= «We jümygaşşemsü wel-kamarü»(golaý manysy: «We nury gidip, Gün we Aý birleşdirilse». «Kyýame» süresiniň 9-njy aýaty) diýen ýaly aýaty-kerimeleriň mazmunyndan aňlanylyşyna görä, kyýamatyň yşaratlaryndan, ýagny,alamatlaryndan bolan bu görnüşiň käte asmanyň ýüzünde peýda boljagy belli bolsa-da: قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً= «Kul innemä ylmühä ynde Rabbiý. Lä ýüjelliýhä li-waktihäää illä hüwe. Sakulet-fissemäwäti wel-arzy. Lä tetiýküm illä bagteten»(golaý manysy:«Diý:«Onuň ylmy Rebbimiň ýanyndadyr. Onuň gopjak wagtyny Ondan başgasy äşgär edip bilmez. Ol göklere-de, Ýere-de agyr düşer. Ol siziň üstüňizi duýdansyz basar».«Agraf» süresiniň 187-nji aýatyndan) diýen aýaty-kerimedäki düşündirişden görnüşine görä, kyýamatyň gopjak wagtyny kesgitli aýdyp bolmajagy sebäpli, Aýyň we Günüň tutulmagy ýaly hadysalary ýalbarmaga we ybadat etmäge sebäp hasaplap, namaza başlamak musulmanlara görä, örän tebigy bir sogaply işdir. Şonuň üçin hem Esmanyň edişi(r.a.) ýaly: «Näme bolandygyny bir bilip bolsady? Dünýäniň gizlin bolan soňky güni ahyry gelip ýetdimi? Şu görünýän nyşan onuň alamatymydyr?» diýip, howsala düşülmeginde aýyp zat ýokdur.
«Aýyň we Günüň haçan tutuljagy şol ugra degişli hünärmenler tarapyndan minutma-minut, hatda sekuntma-sekunt öňünden hasaplanyp bilner. Örän köp gaýtalanan we belli bir wagtlarda ýüze çykýan hadysalar bolany üçin, bu ýagdaýdan gorkmaga näme sebäp bar?» diýmek hem gelşiksizdir. Çünki: «Bu – arşy düzgünleriň pitnesi diýen ýaly bir zat. Kyýamat gününiň,öňünden hasaplanylyp goýlan şular ýaly hadysalar bilen birlikde ýüze çykmajakdygyny anyk aýdyp biljek kişi ýok. Belki, Aýyň we Günüň tutulmagy kyýamatyň ýüze çykjakdygyny Allahü tagalanyň duýdurdygydyr» diýip, namaz okamaga, ybadat etmäge, ýalbarmaga başlanlar (eger şol gün dünýäde galynaýan ýagdaýynda-da) neneňsi bagtly!
4 Bu hadysyň başga bir nusgasyny hem göz öňünde tutanymyzda, bu ýerde: «Allahyň Resulynyň (s.a.w.)namaz wagtynda Kuranyň aýatlaryny uzak wagtlap okandygy üçin, ýadawlyk aralaşýança..» diýildigi bolýar.
5Gün tutulmagy sebäpli okalýan namazdan soňra hutba okalmagynyň sogapdygy şundan belli bolýar. Beýleki bir rowaýata görä, Allahyň Resulynyň (s.a.w.) hutba okamaga başlap, Allahü tagala hamdu-sena aýtmagynyň yzysüre,ensardan birtopar aýal özara gürrüňe başlap, wagyrdaşyp ugrapdyr. Esma (r.a.) olary diňlemekçi bolup, Allahyň Resulynyň (s.a.w.) hamdu-senadan soňky aýdanlaryny eşitmän galyp, ony enebaşga uýasy Äşedan (r.a.) sorapdyr. Ol hem şu hadysdaky hutbany aýdyp beripdir. Diýmek, hadysyň hutbaly nusgasy gürrüň berlen bolup çykýar.
6Buharynyň Enesiň beýan eden rowaýaty hökmünde mysal getirýän rowaýatyndaky Gün tutulmagy bilen baglanyşykly başga bir hadysda we «Sahyhy-Müslimde» aýdylyşyna görä, şol namaz okalan wagtynda jennet bilen jähennem Kybla tarapdaky diwarda Muhammet alaýhyssalamyň gözüne hakykatdan hem görnüpdir.
7Bu söz Esmanyň (r.a.) aýdanlaryny beýan eden rowaýatçynyň öz sözüdir.
8Bu sowaly berip, synagdan geçirjekler Müňkür hem Nekir atly iki sany perişdedir.
9Bu söz hem rowaýatçynyň sözüdir.
10Bu söz hem, ýokardaky iki söz ýaly, rowaýatçynyň sözüdir.