7 Rumuň kaýsary Gerakylyň Ebu Sufýandan we onuň ýoldaşlaryndan Pygamberimiz (s.a.w.) hakynda käbir zatlary soramagy. Allahyň Resulynyň (s.a.w.) Rumuň kaýsary Gerakyla ugradan haty

Başy » WAHY KITABY » 7 Rumuň kaýsary Gerakylyň Ebu Sufýandan we onuň ýoldaşlaryndan Pygamberimiz (s.a.w.) hakynda käbir zatlary soramagy. Allahyň Resulynyň (s.a.w.) Rumuň kaýsary Gerakyla ugradan haty

        عن ابْنَ عَبَّاسٍ رضي الله عنه - أَنَّ أَبَا سُفْيَانَ بْنَ حَرْبٍ رضي الله عنه، أَخْبَرَهُ: أَنَّ هِرَقْلَ أَرْسَلَ إِلَيْهِ فِي رَكْبٍ مِنْ قُرَيْشٍ، وَكَانُوا تِجَارًا بِالشَّأْمِ ، فِي الْمُدَّةِ الَّتِي كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَادَّ فِيهَا أَبَا سُفْيَانَ وَكُفَّارَ قُرَيْشٍ، فَأَتَوْهُ وَهُمْ بِإِيلِيَاءَ، فَدَعَاهُمْ فِي مَجْلِسِهِ، وَحَوْلَهُ عُظَمَاءُ الرُّومِ، ثُمَّ دَعَاهُمْ وَدَعَا بِتَرْجُمَانِهِ ، فَقَالَ: أَيُّكُمْ أَقْرَبُ نَسَبًا بِهَذَا الرَّجُلِ الَّذِي يَزْعُمُ أَنَّهُ نَبِيٌّ؟ فَقَالَ أَبُو سُفْيَانَ: فَقُلْتُ أَنَا أَقْرَبُهُمْ نَسَبًا، فَقَالَ: أَدْنُوهُ مِنِّي، وَقَرِّبُوا أَصْحَابَهُ فَاجْعَلُوهُمْ عِنْدَ ظَهْرِهِ، ثُمَّ قَالَ لِتَرْجُمَانِهِ: قُلْ لَهُمْ إِنِّي سَائِلٌ هَذَا عَنْ هَذَا الرَّجُلِ، فَإِنْ كَذَبَنِي فَكَذِّبُوهُ. فَوَاللَّهِ لَوْلا الْحَيَاءُ مِنْ أَنْ يَأْثِرُوا عَلَيَّ كَذِبًا لَكَذَبْتُ عَنْهُ. ثُمَّ كَانَ أَوَّلَ مَا سَأَلَنِي عَنْهُ أَنْ قَالَ: كَيْفَ نَسَبُهُ فِيكُمْ ؟ قُلْتُ: هُوَ فِينَا ذُو نَسَبٍ. قَالَ: فَهَلْ قَالَ هَذَا الْقَوْلَ مِنْكُمْ أَحَدٌ قَطُّ قَبْلَهُ، قُلْتُ: لا قَالَ: فَهَلْ كَانَ مِنْ آبَائِهِ مِنْ مَلِكٍ؟ قُلْتُ : لا قَالَ: فَأَشْرَافُ النَّاسِ يَتَّبِعُونَهُ أَمْ ضُعَفَاؤُهُمْ؟ فَقُلْتُ: بَلْ ضُعَفَاؤُهُمْ. قَالَ: أَيَزِيدُونَ أَمْ يَنْقُصُونَ؟ قُلْتُ: بَلْ يَزِيدُونَ. قَالَ فَهَلْ يَرْتَدُّ أَحَدٌ مِنْهُمْ سَخْطَةً لِدِينِهِ بَعْدَ أَنْ يَدْخُلَ فِيهِ؟ قُلْتُ: لا. قَالَ: فَهَلْ كُنْتُمْ تَتَّهِمُونَهُ بِالْكَذِبِ قَبْلَ أَنْ يَقُولَ مَا قَالَ قُلْتُ ؟ لا. قَالَ: فَهَلْ يَغْدِرُ؟ قُلْتُ: لا، وَنَحْنُ مِنْهُ فِي مُدَّةٍ لا نَدْرِي مَا هُوَ فَاعِلٌ فِيهَا. قَالَ: وَلَمْ تُمْكِنِّي كَلِمَةٌ أُدْخِلُ فِيهَا شَيْئًا غَيْرُ هَذِهِ الْكَلِمَةِ . قَالَ: فَهَلْ قَاتَلْتُمُوهُ ؟

     قُلْتُ: نَعَمْ. قَالَ: فَكَيْفَ كَانَ قِتَالُكُمْ إِيَّاهُ؟ قُلْتُ: الْحَرْبُ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُ سِجَالٌ، يَنَالُ مِنَّا وَنَنَالُ مِنْهُ، قَالَ: مَاذَا يَأْمُرُكُمْ ؟ قُلْتُ: يَقُولُ: اعْبُدُوا اللَّهَ وَحْدَهُ وَلا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا، وَاتْرُكُوا مَا يَقُولُ آبَاؤُكُمْ، وَيَأْمُرُنَا بِالصَّلاةِ وَالزَّكَاةِ وَالصِّدْقِ وَالْعَفَافِ وَالصِّلَةِ. فَقَالَ لِلتَّرْجُمَانِ: قُلْ لَهُ: سَأَلْتُكَ عَنْ نَسَبِهِ فَذَكَرْتَ أَنَّهُ فِيكُمْ ذُو نَسَبٍ، فَكَذَلِكَ الرُّسُلُ تُبْعَثُ فِي نَسَبِ قَوْمِهَا. وَسَأَلْتُكَ هَلْ قَالَ أَحَدٌ مِنْكُمْ هَذَا الْقَوْلَ، فَذَكَرْتَ أَنْ لا، فَقُلْتُ لَوْ كَانَ أَحَدٌ قَالَ هَذَا الْقَوْلَ قَبْلَهُ، لَقُلْتُ رَجُلٌ يَأْتَسِي بِقَوْلٍ قِيلَ قَبْلَهُ، وَسَأَلْتُكَ هَلْ كَانَ مِنْ آبَائِهِ مِنْ مَلِكٍ، فَذَكَرْتَ أَنْ لا، قُلْتُ: فَلَوْ كَانَ مِنْ آبَائِهِ مِنْ مَلِك، قُلْتُ: رَجُلٌ يَطْلُبُ مُلْكَ أَبِيهِ. وَسَأَلْتُكَ هَلْ كُنْتُمْ تَتَّهِمُونَهُ بِالْكَذِبِ قَبْلَ أَنْ يَقُولَ مَا قَالَ، فَذَكَرْتَ أَنْ لا ، فَقَدْ أَعْرِفُ أَنَّهُ لَمْ يَكُنْ لِيَذَرَ الْكَذِبَ عَلَى النَّاسِ وَيَكْذِبَ عَلَى اللَّهِ. وَسَأَلْتُكَ أَشْرَافُ النَّاسِ اتَّبَعُوهُ أَمْ ضُعَفَاؤُهُمْ، فَذَكَرْتَ أَنَّ ضُعَفَاءَهُمْ اتَّبَعُوهُ، وَهُمْ أَتْبَاعُ الرُّسُلِ.وَسَأَلْتُكَ أَيَزِيدُونَ أَمْ يَنْقُصُونَ، فَذَكَرْتَ أَنَّهُمْ يَزِيدُونَ، وَكَذَلِكَ أَمْرُ الايمَانِ حَتَّى يَتِمَّ. وَسَأَلْتُكَ أَيَرْتَدُّ أَحَدٌ سَخْطَةً لِدِينِهِ بَعْدَ أَنْ يَدْخُلَ فِيهِ، فَذَكَرْتَ أَنْ لا، وَكَذَلِكَ الايمَانُ حِينَ تُخَالِطُ بَشَاشَتُهُ الْقُلُوبَ. وَسَأَلْتُكَ هَلْ يَغْدِرُ ، فَذَكَرْتَ أَنْ لا، وَكَذَلِكَ الرُّسُلُ لا تَغْدِرُ. وَسَأَلْتُكَ بِمَا يَأْمُرُكُمْ، فَذَكَرْتَ أَنَّهُ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَعْبُدُوا اللَّهَ وَلا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا، وَيَنْهَاكُمْ عَنْ عِبَادَةِ الاوْثَانِ، وَيَأْمُرُكُمْ بِالصَّلاةِ وَالصِّدْقِ وَالْعَفَافِ، فَإِنْ كَانَ مَا تَقُولُ حَقًّا فَسَيَمْلِكُ مَوْضِعَ قَدَمَيَّ هَاتَيْنِ، وَقَدْ كُنْتُ أَعْلَمُ أَنَّهُ خَارِجٌ، لَمْ أَكُنْ أَظُنُّ أَنَّهُ مِنْكُمْ، فَلَوْ أَنِّي أَعْلَمُ أَنِّي أَخْلُصُ إِلَيْهِ، لَتَجَشَّمْتُ لِقَاءَهُ وَلَوْ كُنْتُ عِنْدَهُ لَغَسَلْتُ عَنْ قَدَمِهِ. ثُمَّ دَعَا بِكِتَابِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الَّذِي بَعَثَ بِهِ دِحْيَةَ إِلَى عَظِيمِ بُصْرَى، فَدَفَعَهُ إِلَى هِرَقْلَ، فَقَرَأَهُ، فَإِذَا فِيهِ: ( بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، مِنْ مُحَمَّدٍ عَبْدِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى هِرَقْلَ عَظِيمِ الرُّومِ: سَلامٌ عَلَى مَنْ اتَّبَعَ الْهُدَى، أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّي أَدْعُوكَ بِدِعَايَةِ الاسْلامِ، أَسْلِمْ تَسْلَمْ يُؤْتِكَ اللَّهُ أَجْرَكَ مَرَّتَيْنِ، فَـإِنْ تَوَلَّيْتَ فَإِنَّ عَلَيْكَ إِثْمَ الارِيسِيِّينَ،وَ: يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَنْ لا نَعْبُدَ إِلا اللَّهَ وَلا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ قَالَ أَبُو سُفْيَانَ: فَلَمَّا قَالَ مَا قَالَ ، وَفَرَغَ مِنْ قِرَاءَةِ الْكِتَابِ، كَثُرَ عِنْدَهُ الصَّخَبُ وَارْتَفَعَتْ الاصْوَاتُ وَأُخْرِجْنَا ، فَقُلْتُ لأَصْحَابِي حِينَ أُخْرِجْنَا: لَقَدْ أَمِرَ أَمْرُ ابْنِ أَبِي كَبْشَةَ، إِنَّهُ يَخَافُهُ مَلِكُ بَنِي الاصْفَر. فَمَا زِلْتُ مُوقِنًا أَنَّهُ سَيَظْهَرُ حَتَّى أَدْخَلَ اللَّهُ عَلَيَّ الإسْلامَ .

    وَكَانَ ابْنُ النَّاظُورِ، صَاحِبُ إِيلِيَاءَ وَهِرَقْلَ، أُسْقُفاً عَلَى نَصَارَى الشَّامِ، يُحَدِّثُ أَنَّ هِرَقْلَ حِينَ قَدِمَ إِيلِيَاءَ، أَصْبَحَ يَوْمًا خَبِيثَ النَّفْسِ، فَقَالَ بَعْضُ بَطَارِقَتِهِ: قَدْ اسْتَنْكَرْنَا هَيْئَتَكَ، قَالَ ابْنُ النَّاظُورِ: وَكَانَ هِرَقْلُ حَزَّاءً يَنْظُرُ فِي النُّجُومِ، فَقَالَ لَهُمْ حِينَ سَأَلُوهُ: إِنِّي رَأَيْتُ اللَّيْلَةَ حِينَ نَظَرْتُ فِي النُّجُومِ مَلِكَ الْخِتَانِ قَدْ ظَهَرَ، فَمَنْ يَخْتَتِنُ مِنْ هَذِهِ الأمَّةِ؟ قَالُوا: لَيْسَ يَخْتَتِنُ إِلا الْيَهُودُ، فَلا يُهِمَّنَّكَ شَأْنُهُمْ، وَاكْتُبْ إِلَى مَدَايِنِ مُلْكِكَ، فَيَقْتُلُوا مَنْ فِيهِمْ مِنْ الْيَهُودِ، فَبَيْنَمَا هُمْ عَلَى أَمْرِهِمْ، أُتِيَ هِرَقْلُ بِرَجُلٍ أَرْسَلَ بِهِ مَلِكُ غَسَّانَ، يُخْبِرُ عَنْ خَبَرِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَلَمَّا اسْتَخْبَرَهُ هِرَقْلُ قَالَ: اذْهَبُوا فَانْظُرُوا أَمُخْتَتِنٌ هُوَ أَمْ لا ؟ فَنَظَرُوا إِلَيْهِ، فَحَدَّثُوهُ أَنَّهُ مُخْتَتِنٌ، وَسَأَلَهُ عَنْ الْعَرَبِ، فَقَالَ: هُمْ يَخْتَتِنُونَ: فَقَالَ هِرَقْلُ : هَذَا مُلْكُ هَذِهِ الامَّةِ قَدْ ظَهَرَ. ثُمَّ كَتَبَ هِرَقْلُ إِلَى صَاحِبٍ لَهُ بِرُومِيَةَ، وَكَانَ نَظِيرَهُ فِي الْعِلْمِ، وَسَارَ هِرَقْلُ إِلَى حِمْصَ، فَلَمْ يَرِمْ حِمْصَ حَتَّى أَتَاهُ كِتَابٌ مِنْ صَاحِبِهِ يُوَافِقُ رَأْيَ هِرَقْلَ عَلَى خُرُوجِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَأَنَّهُ نَبِيٌّ، فَأَذِنَ هِرَقْلُ لِعُظَمَاءِ الرُّومِ فِي دَسْكَرَةٍ لَهُ بِحِمْصَ، ثُمَّ أَمَرَ بِأَبْوَابِهَا فَغُلِّقَتْ، ثُمَّ اطَّلَعَ فَقَالَ: يَا مَعْشَرَ الرُّومِ، هَلْ لَكُمْ فِي الْفَلاحِ وَالرُّشْدِ، وَأَنْ يَثْبُتَ مُلْكُكُمْ، فَتُبَايِعُوا هَذَا النَّبِيَّ؟ فَحَاصُوا حَيْصَةَ حُمُرِ الْوَحْشِ إِلَى الابْوَابِ، فَوَجَدُوهَا قَدْ غُلِّقَتْ، فَلَمَّا رَأَى هِرَقْلُ نَفْرَتَهُمْ، وَأَيِسَ مِنْ الايمَانِ، قَالَ: رُدُّوهُمْ عَلَيَّ، وَقَالَ: إِنِّي قُلْتُ مَقَالَتِي آنِفًا أَخْتَبِرُ بِهَا شِدَّتَكُمْ عَلَى دِينِكُمْ، فَقَدْ رَأَيْتُ، فَسَجَدُوا لَهُ وَرَضُوا عَنْهُ، فَكَانَ ذَلِكَ آخِرَ شَأْنِ هِرَقْلَ.

 

         Ýene Ibn Apbas (r.a.) şeýle diýipdir: «Allahyň Resulynyň (s.a.w.) Hudeýbiýe ylalaşygy netijesinde ýaraşyk baglaşan döwründe, ýa ýeke özi, ýa-da kuraýyşyň gäwürleri bilen birlikde söwda etmek üçin Şama giden bir kuraýyş kerwenine goşulyp, şol ýere baranmahaly, özüniň Rumuň kaýsary (gadymy rum we wizantiýa imperatorlarynyň lakamy) Gerakyl tarapyndan çagyrylandygyny Ebu Sufýan ibn Harb maňa habar berdi. Ebu Sufýan bilen ýoldaşlary Gerakylyň ýanyna gelipdirler. Şol döwürde Gerakyldyr ýaranlary Ilýada, ýagny,Beýtil-Mukaddesde (Iýerasulim) eken. Rumuň barly we abraýly adamlaryny ýanynda jemlän kaýsar bulary mejlisine çagyrypdyr. Ol myhmanlary we terjimeçini ýanyna alyp gelmeklerini buýrupdyr. Terjimeçi: «Men pygamber diýýän şol adama garyndaşlyk taýdan iň ýakynyňyz haýsyňyz?» diýip sorapdyr. Ebu Sufýan: «Onuň iň ýakyn garyndaşy men bolaryn» diýipdir. Şondan soňraGerakyl: «Ony meniň golaýyma alyp geliň. Arkadaşlaryny-da golaýa getiriň. Ýöne yzynda dursunlar» diýipdir. Soňra hem terjimeçisine ýüzlenip: «Bulara aýt, men şol jenap hakynda bu adamdan käbir zatlary sorajak. Maňa ýalan sözlese, ýalanyny çykarsynlar» diýipdir. Ebu Sufýan: «Wallahi, arkadaşlarymyň meniň ýalan sözlänimi o ýerde, bu ýerde gürrüň etmeklerinden çekinmedik bolsamdym, onda ol, ýagny,Allahyň Resuly (s.a.w.) hakda ýalan-ýaşryk toslardym» diýýär. Ebu Sufýan sözüni şeýle dowam edýär: «Soňra onuň maňa beren ilkinji sowaly şu boldy: «Onuň aňyrsy nähili adamlar?» «Onuň aňyrsy örän beýik adamlardyr» diýdim. «Siziň içiňizden bu sözi ondan ozal aýdan adam, ýagny,ondan ozal pygamberlige dalaş eden barmy?» diýdi. «Ýokdy» diýdim. «Ata-babasynyň arasynda hijisi hökümdar bolmanmydy?» diýdi. «Ýok, bolmandy» diýdim. «Oňa tabyn bolanlar halkyň barly adamlarymy ýa-da hor-homsularymy?» diýdi. «Olar halkyň barly adamlary däl-de, hor-homsulary» diýdim. «Oňa tabyn bolanlar artýarmy ýa-da kemelýärmi?» diýdi. «Artýar, kemelmeýär» diýdim. «Aralarynda onuň dinine girenlerinden soňraökünip, dininden dänen barmy?» diýdi. «Ýok» diýdim. «Şu diýýänlerini diýmezden, ýagny,imana çagyrmazyndan ozal ýalan sözlänini göreniňiz barmy?» diýdi. «Ýok» diýdim. «Ähdinden dänýärmi, ýagny,ýalandan äht edýärmi?» diýdi. «Ýok, ähdinden dänenok. Ýöne biz häzir onuň bilen belli bir wagta çenli şertnama baglaşdyk. Şol wagta çenli näme etjegini bilmeýäris» diýdim». Ebu Sufýan gürrüňiniň şu ýerine ýetende: «Men öňki aýdanymyň üstüne özümden şundan başga bir sözhem goşup bilmedim» diýdi. Soňra hem gürrüňini dowam etdi: «Gerakyl menden onuň bilen jeňetdiňizmi?» diýip sorady. «Hawa, etdik» diýdim. «Onuň bilen eden jeňiňiziň netijesi nähili?» diýdi. «Aramyzda ownuk-uşak çaknyşyklar häli-şindi ýüze çykyp dur. Kä ol bize zyýan ýetirýär, kä biz oňa zyýan edýäris» diýdim. «Ýagşy, ol size näme emr edýär?» diýdi. «Ol bize: «DiňeAllahü tagala ybadat ediň, hiç bir zady Oňa şärik etmäň. Atalaryňyzyň ybadat edýänini terk ediň» diýýär. Bize namaz okamagy, sadaka, ýagny zekat bermegi, hakykatçyl we adalatly bolmagy, ata-babalarymyzyňka we dogan-garyndaşlarymyzyňka zyýarat etmegi emr edýär» diýdim.

Şondan soňra ol terjimeçisine ýüzlenip, şeýle diýdi: «Oňa aýt, aslyny soradym. Asylzadalygyny aýtdy. Pygamberlerhemaslynda şonuň ýaly kowumlaryň asylzadalarynyň arasyndan döreýär. «Araňyzda ondan öň beýle sözi diliňize alanyňyz barmy?» diýip soradym. «Ýok» diýdi. Ondan öň bu sözi diline alan adam bolsady, onda: «Bu hem özünden öň aýdylan söze uýmak isleýän adamdyr» diýip düşünip bilerdim. «Ata-babasynyň arasyndan hökümdar çykypmydy?» diýip soradym. «Ýok» diýdi. Ata-babasyndan biri hökümdar bolan bolsady, onda: «Bu hem atasynyň mülküne eýe bolmaga çalyşýan bir adamdyr» diýip pikir edip bilerdim. «Pygamberlige dalaş etmezinden ozal, onuň ýalan sözlänini görüpmidiňiz?» diýip soradym. «Ýok» diýdi. Men bolsa kesgitli bilýärin: ol öňhem halkyň öňünde ýalan sözlemäge endik etmändir, mundan soňraAllahü tagalanyň öňünde ýalan sözlemäge asla-da het etmez. «Oňa tabyn bolanlar halkyň barly adamlarymy ýa-da hor-homsularymy?» diýip soradym. Oňa boýun egenleriň hor-homsy adamlardygyny aýtdy. Pygamberlere uýýanlar hem aslynda şolar ýaly adamlardyr. «Oňa tabyn bolanlar köpelýärmi ýa-da kemelýärmi?» diýip soradym. «Köpelýär» diýdi. Iman işi-de soňuna çenli şu ýol bilen gidýär. «Aralarynda onuň dinine gireninden soňraökünip, dininden dänen adam barmy?» diýip soradym. «Ýok» diýdi. Iman gazanmagyň şatlygy kalba aralaşyp, kök uranyndan soňraşeýle bolýar. «Heý ähdinden dändimi?» diýip soradym. «Ýok» diýdi. Pygamberler hem şonuň ýaly bolýar. Olar ähtlerinden dänmezler. «Size näme emr edýär?» diýip soradym. DiňeAllataglaybadat edip, oňa hiç bir zady şärik etmezligi emr edendigini, butlara ybadat etmegi gadagan edendigini, edil şonuň ýaly-da, namaz okamagy we sadaka, zekat bermegi, hakykatçyl we adalatly bolmagy emr edendigini aýtdy. Eger bu aýdanlary dogry bolsa, golaý wagtda şu aýaklarymyň basan ýerlerine ol Asylzada Adam hökümdar bolar. Umuman, bu Şanly Pygamberiň peýda boljagyny bilýärdim. Ýöne siziň araňyzdan çykjagyny çaklamaýardym. Onuň ýanyna baryp biljegimi bilsem, Asylzada Ynsan bilen duşuşmak üçin her dürli kynçylyklara kaýyl bolardym. Ýanynda bolsadym, hyzmat edip, aýaklaryny ýuwardym».

Şondan soňra Gerakyl hezreti Muhammet alaýhyssalam tarapyndan ýazdyrylyp, Dihýäniň1 üsti bilen Basra emirine2 ýollanan we emir tarapyndan hem kaýsara ýetirilen haty okamak isledi. Haty getiren adam3 ony Gerakyla berdi. Olhem haty alyp okady. Asylzadanyň hatynyň mazmuny şeýledir: «Allahyň guly we Resuly Muhammetden Rumuň hökümdary Gerakyla, dogry ýoldan barýanlara we hakyky dine uýýanlara salam bolsun. Şundan soňra saňa yslam çagyryşy bilen ýüzlenýärin, ýagny,musulman bolmaga çagyrýaryn. Yslam dinine girseň, salamat galarsyň we Allahü tagala saňa serpaýyny iki esse edip berer. Eger kabul etmeseň, pahyr daýhanlaryň günäsi seniň boýnuňadyr. Eý, Kitap eýeleri (Ähli-Kitap), geliň, biziň we siziň araňyzda umumy bolan bir pikire geleliň: Allahü tagaladan başgasyna ybadat etmäliň we Oňa hiç bir zady şärik etmäliň, Allahü tagalany taşlap, bir-birimize hudaý diýmäliň. Eger olar ýüz dönderseler, onda: «Biziň musulmandygymyza şaýatlyk ediň»4 diýiň».

Gürrüňiniň şu ýerine ýetende,Ebu Sufýan şeýle diýdi: «Gerakyl diýjegini diýeninden soňra we Asylzadanyň hatyny okap bolanyndan soň, ýanynda goh köpeldi. Sesler gataldy. Bizi hem onuň ýanyndan çykardylar». Ebu Sufýan sözüni dowam edip şeýle diýdi: «Arkadaşlarym bilen ýalňyz galanymdan soňra olara: «Ibn Ebu Kebşäniň5 (ýagny,Muhammet alaýhyssalamyň) işi hakykatdan hem beýgelip barýar. Serediň, Beni Asfaryň hökümdary6 ondan gorkýar» diýdim. Şondan soňra ol Allahyň Resulynyň (s.a.w.)ýeňiş gazanjagyna tä Jenaby-Hak yslamy we tabynlygy kalbyna guýýança, hakykatdan hem ynanyp gezdi7.

Ilýanyň, ýagny,Beýtil-Mukaddesiň hökümdary we Gerakylyň dosty, Şamyň hristianlarynyň ýepiskoplygyna bellenen Ibn Natur hem Gerakyldan söz açyp: «Gerakyl Beýtil-Mukaddese gelen günleriniň birinde örän gamgyn göründi. Patrikleriniň, ýagny,emirleriniň käbiri9 oňa: «Seniň lapyňy keç görýäris» diýdiler» diýýär. Natur sözüni dowam edip şeýle diýýär: «Gerakyl müneçjimlik ylmyna ähmiýet berýän, palçylyga aşna bir adamdy. Ol bu sowalyň täsiri bilen olardan: «Bu gije ýyldyzlara bakyp, Hitan (sünnet) hökümdarynyň peýda bolanyny gördüm. Bu ymmatyň içinde kimler sünnet edilen?» diýip sorady. Oňa jogap hökmünde: «Ýehudylardan başga sünnet edileni ýokdur. Olardan hem çekinip oturma. Hökümiň ýöreýän şäherlere hat ýaz, şol ýerlerdäki ýehudalary öldürsinler» diýdiler. Şol pursat Gassanyň hökümdary tarapyndan Allahyň Resuly (s.a.w.) hakda habar bermek üçin iberilen adamy Gerakylyň huzuryna getirdiler. Gerakyl şol adam hakda eşideninden soňra: «Baryň-da, şol adamyň sünnet edilenini, ýa edilmändigini görüň» diýdi. Olar bu adamyň sünnetlidigini aýtdylar. Soňra Gerakyl gelen adamdan: «Arap kowumy sünnetlimi?» diýip sorady hem-de ondan: «Sünnetlidir» diýen jogaby aldy. Şondan soňra Gerakyl: «Düýşümde peýda bolan hut şu ymmatyň hökümdarydyr» diýdi. Soňra Gerakyl Rumyýede, ýagny,Romada ylym işleri boýunça öz weziri bolan bir dostuna hat ýazyp, Hymsa gitdi. Hymsy terk etmänkä,şol dostundan hezreti Muhammet alaýhyssalamyň peýda bolandygy we Asylzada Ynsanyň ýagny, Muhammet alaýhyssalamyň Pygamberdigi hakdaky öz pikirine muwapyk bir hat geldi. Şondan soňra Gerakyl Hymsda ýerleşýän bir köşgüne Rumuň barly we abraýly adamlaryny çagyryp, gapylary baglamagy emr etdi. Soňra belent bir ýere çykyp: «Eý, Rum jemagaty, şu adama kasam edip, halas bolmagy we dogry ýola girmegi hem-de mülküňiziň abadan bolmagyny islemezmisiňiz?» diýip, şol ýerdäkilere ýüzlendi. Jemagat ýabany eşekler ýaly bolup, gapylara tarap gaçyp, olaryň baglydygyny gördüler. Gerakyl olaryň bu derejedäki ýigrenjini görüp, imangetirmeklerindenumydyny üzüp: «Bulary yza dolaň!» diýip emr etdi we olara ýüzlenip: «Ýaňky sözlerimi diniňize bolan ýakynlygyňyzyň berkligini barlamak üçin aýtdym. Ony bolsa gözüm bilen gördüm» diýdi. Bu sözleri eşidip, şol ýerdäkiler oňa tabyndyklaryny we ondan göwünleriniň hoşdugyny bildirip, oňa sejde etdiler».

Gerakylyň imana çagyrylyşy hakyndaky gürrüň şunuň bilen tamamlanýar.

 

1Bu Dihýe ibn HalifeKelbidir (r.a.). Ol ulysahabalaryň biri bolup, örän gözel sypatly, belent mertebeli bir adamdy. Köp gezek Jebraýyl alaýhyssalam onuň keşbine girip, älemleriň Rebbiniň wahylaryny getiripdi.

2Bu emiriň ady Harys ibn Ebu Şemri Gessänidir.

3Mukaddes haty Basranyň emirinden alyp, Gerakyla getirip beren adam meşhur Hatam Taýyň ogly Adyýdyr. Ol Dihýe (r. a.) bilen birlikde kaýsaryň huzuryna giripdi. «Müsnedi-Bezzarda» gürrüň berilmegine görä, Mukaddes haty kaýsaryň eline beren Dihýedir.

4Mukaddes hatda mysal getirilen bu aýaty-kerime buýruk görnüşinde: «Aýt: «Eý, Kitap eýeleri..» diýip başlanýar. Yzy şu ýerdäki ýaly. («Äli-Imran» süresiniň 64-nji aýaty.)

5Müşrükler Allahyň Resulyny (s.a.w.) «Ebu Kebşe» atly biri bilen baglanyşdyrýardylar. Bu adam butlara ybadat etmek babatda kuraýyş tiresi bilen ylalaşman, Şygral-Ebuwr atly ýyldyza çokunan bir ýyldyzparazdyr. Hezreti Allahyň Resuly (s.a.w.) hem butlara ybadat etmek babatda kuraýyşa garşy gideninden soň, oňa meňzedip: «Ebu Kebşäniň ogly» diýip at beripdirler. Bir rowaýata görä-de, Ebu Kebşe ene tarapyndan Muhammet alaýhyssalamyň ata-babalaryndan biri bolmaly. Pygamber alaýhyssalamy beýle atlandyrmak bilen,onuň,göýä,şoladama çekendigini nygtamak isleýärdiler.

6Araplar romalylara Benül-Asfar diýýärdiler.

7Ibn Apbasyň (r.a.) Ebu Sufýan baradaky gürrüňi şu ýerde tamam bolýar. Mundan soňky kyssa Zühriniň Ibn Natura aýdyp beren rowaýatydyr. Güman edilişine görä, Ebu Sufýandan ýazylyp alnan bolmaly däl. Ibn Natur Abdylmäligiň haliflik eden zamanynda heniz diridi. Zühri bolsa kyssany ondan, ýagny,Abdylmälikden eşidipdir.

8Patriklik Roma bilen Bizans (Wizantiýa) döwletleriniň diwanlaryndaky wezipeleriň iň ulusydyr. Latynça: «Patriçýus» diýilýär. Bu baş ruhanynyň wezipesini aňladýan patriklik däl.