5 لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ («Lä tüharrik bihi lissäneke li-ta’jele bih») aýaty-kerimesiniň tefsiri hakda
عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رضي الله عنهُما فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: (لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ) قَالَ:كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُعَالِجُ مِنْ التَّنْزِيلِ شِدَّةً، وَكَانَ مِمَّا يُحَرِّكُ شَفَتَيْهِ، فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فَأَنَا أُحَرِّكُهُمَا لَكُمْ كَمَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُحَرِّكُهُمَا، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى (لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ) . قَالَ جَمْعُهُ لَكَ فِي صَدْرِكَ وَتَقْرَأَهُ: (فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ) قَالَ: فَاسْتَمِعْ لَهُ وَأَنْصِتْ: (ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ) ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا أَنْ تَقْرَأَهُ، فَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعْدَ ذَلِكَ إِذَا أَتَاهُ جِبْرِيلُ اسْتَمَعَ، فَإِذَا انْطَلَقَ جِبْرِيلُ قَرَأَهُ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَمَا قَرَأَهُ.
لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ(«Lä tüharrik bihi lissäneke li-ta’jele bih».
«Kyýäme» süresiniň 16-njy aýaty-kerimesi)aýaty-kerimesiniň tefsiri hakda Ibn Apbas (r.a.) şeýle diýipdir: «Allahyň Resuly (s.a.w.) inderilen aýaty-kerimäni ýat tutjak bolup kynçylyk çekýärdi we şol sebäpli mübärek dodaklaryny köp gezek müňküldedýärdi (bu sözleri aýdýarka,Ibn Apbas (r.a.): «Ine, seret, Allahyň Resuly (s.a.w.) dodaklaryny nähili gymyldadan bolsa, men hem şonuň ýaly edip gymyldadýaryn» diýip görkezenmiş1). Şondan soňra Allahü tagala Hezretleri oňa:لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ * إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآَنَهُ * فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآَنَهُ* ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ*(«Lä tuharrik bihi lissäneke li-tagjele bihi. Inne aleýnä jemgahuw we Kuranehuw. Fe-izä kara-nähü fettebyg Kuranehuw. Sümme inne aleýnä beýänehuw»(golaý manysy:«Eý, söýgüli Pygamberim! Özüňe inderilen Kuranyň aýatynyň tertibini unutmajak bolup, Jebraýyl Kuran okamagyny tamamlaýança onuň sözlerini ýat tutjak bolup, dodaklaryňy gymyldadyp durma. Kurany kalbyňda jem etmek, Ony saňa okatmak bize degişlidir. Jebraýylyň sözi bilen Kurany saňa ýetirenimizde, sen ony diňe diňle. Soňra ony düşündirip, ýat tutdurmak ýene bize degişlidir». «Kyýäme» süresiniň 16-19-njy aýatlary) diýen aýaty-kerimeleri inderdi. Ine, şundan soňraAllahyň Resuly (s.a.w.) haýsy-haçan Jebraýyl alaýhyssalam aşak inse, sesini çykarman, ony diňlärdi. Jebraýyl alaýhyssalam getiren aýaty-kerimelerini nähili edip aýdan bolsa, ol gideninden soň, Allahyň Resuly-da (s.a.w.) edil şonuň ýaly edip gaýtalardy».
[1]Ibn Apbas hezretleriniň Allahyň Resulynyň (s.a.w.) bu bolşuny şol zamanyň sözleýiş aýratynlyklaryna eýerip gürrüň berşi ýaly, onuň sözlerine salgylanyp beýan edenler hem dodaklaryny yzygiderli hereketlendiripdirler. Şeýle edilip gürrüň berlen hadysa hadysy-müselsel («müselsel» diýmek yzly-yzyna, zynjyr ýaly biri-birine sepleşen diýmegi aňladýar) diýilýär. Musafaha (elden-ele yzygiderli geçip gelen) hadys hem şunuň ýaly edilip rowaýat edilipdir.