226 Namaz okamak üçin, suw tapylýança teýemmüm etmek ýeterlikdir
عَنْ عِمْرَانَ بن حصين الخزاعي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: كُنَّا فِي سَفَرٍ مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ ، وَإِنَّا أَسْرَيْنَا حَتَّى كُنَّا فِي آخِرِ اللَّيْلِ ، وَقَعْنَا وَقْعَةً وَلا وَقْعَةَ أَحْلَى عِنْدَ الْمُسَافِرِ مِنْهَا ، فَمَا أَيْقَظَنَا إِلا حَرُّ الشَّمْسِ ، وَكَانَ أَوَّلَ مَنْ اسْتَيْقَظَ فُلانٌ ثُمَّ فُلانٌ ثُمَّ فُلانٌ ثُمَّ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ الرَّابِعُ، وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ إِذَا نَامَ لَمْ يُوقَظْ حَتَّى يَكُونَ هُوَ يَسْتَيْقِظُ ، لأنَّا لا نَدْرِي مَا يَحْدُثُ لَهُ فِي نَوْمِهِ ، فَلَمَّا اسْتَيْقَظَ عُمَرُ وَرَأَى مَا أَصَابَ النَّاسَ وَكَانَ رَجُلاً جَلِيدًا فَكَبَّرَ وَرَفَعَ صَوْتَهُ بِالتَّكْبِيرِ ، فَمَا زَالَ يُكَبِّرُ وَيَرْفَعُ صَوْتَهُ بِالتَّكْبِيرِ حَتَّى اسْتَيْقَظَ بِصَوْتِهِ النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ ، فَلَمَّا اسْتَيْقَظَ شَكَوْا إِلَيْهِ الَّذِي أَصَابَهُمْ ، قَالَ: لا ضَيْرَ أَوْ لا يَضِيرُ ارْتَحِلُوا ، فَارْتَحَلَ فَسَارَ غَيْرَ بَعِيدٍ ، ثُمَّ نَزَلَ فَدَعَا بِالْوَضُوءِ فَتَوَضَّأَ ، وَنُودِيَ بِالصَّلاةِ فَصَلَّى بِالنَّاس ، فَلَمَّا انْفَتَلَ مِنْ صَلاتِهِ ، إِذَا هُوَ بِرَجُلٍ مُعْتَزِلٍ لَمْ يُصَلِّ مَعَ الْقَوْمِ ، قَالَ: (مَا مَنَعَكَ يَا فُلانُ أَنْ تُصلى مَعَ الْقَوْمِ). قَالَ: أَصَابَتْنِي جَنَابَةٌ وَلا مَاءَ ، قَالَ: (عَلَيْكَ بِالصَّعِيدِ فَإِنَّهُ يَكْفِيكَ). ثُمَّ سَارَ النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ فَاشْتَكَى إِلَيْهِ النَّاسُ مِنْ الْعَطَشِ ، فَنَزَلَ فَدَعَا فُلانًا ، وَدَعَا عَلِيًّا فَقَالَ: (اذْهَبَا فَابْتَغِيَا الْمَاء،َ فَانْطَلَقَا فَتَلَقَّيَا امْرَأَةً بَيْنَ مَزَادَتَيْنِ أَوْ سَطِيحتينِ مِنْ مَاءٍ عَلَى بَعِيرٍ لَهَا ، فَقَالا لَهَا : أَيْنَ الْمَاءُ ؟ قَالَتْ: عَهْدِي بِالْمَاءِ أَمْسِ هَذِهِ السَّاعَةَ ، وَنَفَرُنَا خُلُوفٌ قَالا لَهَا: انْطَلِقِي إِذًا، قَالَتْ: إِلَى أَيْنَ ؟ قَالا : إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ ، قَالَتْ: الَّذِي يُقَالُ لَهُ الصَّابِئُ؟ قَالا: هُوَ الَّذِي تَعْنِينَ فَانْطَلِقِي ، فَجَاءَا بِهَا إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ وَحَدَّثَاهُ الْحَدِيثَ ، قَالَ: فَاسْتَنْزَلُوهَا عَنْ بَعِيرِهَا ، وَدَعَا النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ بِإِنَاءٍ ، فَفَرَّغَ فِيهِ مِنْ أَفْوَاهِ الْمَزَادَتَيْنِ أَوْ سَطِيحتينِ وَأَوْكَأَ أَفْوَاهَهُمَا ، وَأَطْلَقَ الْعَزَالِيَ وَنُودِيَ فِي النَّاسِ اسْقُوا وَاسْتَقُوا ، فَسَقَى مَنْ شَاءَ وَاسْتَقَى مَنْ شَاءَ ، وَكَانَ آخِرَ ذَاكَ أَنْ أَعْطَى الَّذِي أَصَابَتْهُ الْجَنَابَةُ إِنَاءً مِنْ مَاءٍ ، قَالَ: (اذْهَبْ فَأَفْرِغْهُ عَلَيْكَ). وَهِيَ قَائِمَةٌ تَنْظُرُ إِلَى مَا يُفْعَلُ بِمَائِهَا ، وَايْمُ اللَّهِ لَقَدْ أُقْلِعَ عَنْهَا وَإِنَّهُ لَيُخَيَّلُ إِلَيْنَا أَنَّهَا أَشَدُّ مِلأَةً مِنْهَا حِينَ ابْتَدَأَ فِيهَا ، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ: (اجْمَعُوا لَهَا). فَجَمَعُوا لَهَا مِنْ بَيْنِ عَجْوَةٍ وَدَقِيقَةٍ وَسَوِيقَةٍ حَتَّى جَمَعُوا لَهَا طَعَامًا فَجَعَلُوهَا فِي ثَوْبٍ ، وَحَمَلُوهَا عَلَى بَعِيرِهَا وَوَضَعُوا الثَّوْبَ بَيْنَ يَدَيْهَا، قَالَ لَهَا: (تَعْلَمِينَ ، مَا رَزِئْنَا مِنْ مَائِكِ شَيْئًا ، وَلَكِنَّ اللَّهَ هُوَ الَّذِي أَسْقَانَا). فَأَتَتْ أَهْلَهَا وَقَدْ احْتَبَسَتْ عَنْهُمْ ، قَالُوا: مَا حَبَسَكِ يَا فُلانَةُ؟ قَالَتْ: الْعَجَبُ ، لَقِيَنِي رَجُلانِ فَذَهَبَا بِي إِلَى هَذَا الَّذِي يُقَالُ لَهُ الصَّابِئُ ، فَفَعَلَ كَذَا وَكَذَا ، فَوَاللَّهِ إِنَّهُ لأَسْحَرُ النَّاسِ مِنْ بَيْنِ هَذِهِ وَهَذِهِ - وَقَالَتْ بِإِصْبَعَيْهَا الْوُسْطَى وَالسَّبَّابَةِ ، فَرَفَعَتْهُمَا إِلَى السَّمَاءِ - تَعْنِي: السَّمَاءَ وَالأَرْضَ ، أَوْ إِنَّهُ لَرَسُولُ اللَّهِ حَقًّا، فَكَانَ الْمُسْلِمُونَ بَعْدَ ذَلِكَ يُغِيرُونَ عَلَى مَنْ حَوْلَهَا مِنْ الْمُشْرِكِينَ وَلا يُصِيبُونَ الصِّرْمَ الَّذِي هِيَ مِنْهُ ، فَقَالَتْ يَوْمًا لِقَوْمِهَا: مَا أُرَى أَنَّ هَؤُلاءِ الْقَوْمَ يَدْعُونَكُمْ عَمْدًا ، فَهَلْ لَكُمْ فِي الإِسْلامِ؟ فَأَطَاعُوهَا فَدَخَلُوا فِي الإِسْلامِ.
Ymran ibn Hüseýin ibn Ubeýt Huzaýy (r.a.)1 şeýle diýipdir: «Bir gezek Allahyň Resuly (s.a.w.) bilen birlikde ýola çykypdyk2. Öňümiz gijelikdi. Gije ahyrlaberende düşläp, ýolagçy üçin şondan süýji bolup bilmejek bir uka gitdik3. Şeýle bir gaty ýatypdyrys welin, bizi günüň şöhlesinden başga hiç zat oýaryp bilmedi. Ukusyndan ilki pylany, soňra pylany, ondan soňra hem pylany oýandy. Dördünji bolup Omar ibn Hattap (r.a.) oýandy4. Allahyň Resulyny (s.a.w.) bolsa, uka gidensoň, özi oýanýança oýarmazdyk. Sebäbi,biz ol ukuda wagty başyndan nämeleriň geçýändigini bilmeýärdik. Omar (r.a.) (ol örän batyrgaý adamdy) oýanyp, adamlaryň nä güne duçar bolandygyny göreninden soň, gaty sesi bilen tekbir aýtdy. Ol Allahyň Resuly (s.a.w.) onuň sesine oýanýança, gaty sesi bilen tekbir aýtmagyny dowam etdi5. Ol oýanandan soňra hormatly sahabalar başlaryndan inen gaflaty oňa mälim etdiler.Allahyň Resuly (s.a.w.): «Zyýany ýok, bu ýerden ugralyň» diýdi6. Ýola çykyldy. Allahyň Resuly (s.a.w.) biraz ýöräninden soňra düşläp, täret almak üçin suw sorady. Ol täret alanyndan soň, namaz okamak üçin azan aýdyldy. Soňra Allahyň Resuly (s.a.w.) adamlara ymam bolup, namaz okatdy. Ol namaz okap bolup, jemagata tarap öwrülende,gyra çekilip, şol ýerdäki adamlar bilen namaz okamadyk bir adama gözi düşdi7. Ol: «Ýa, pylany, seni bular bilen birlikde namaz okamakdan saklan zat näme?»diýip sorady. Ol hem: «Gusul täretini almaly boldum, suwum bolsa ýok» diýdi. Hezreti pygamber (s.a.w.): «Topraga baksan-a, toprak saňa ýeterlik bolar» diýdi. Soňra Allahyň Resuly (s.a.w.) ýola rowana boldy. Ýöne bu gezek hem adamlar suwsuzlykdan zeýrenmäge başladylar. Pygamber (s.a.w.) ýene düşledi we Alyny (keremallahu wejheh) hem-de ýene bir adamy ýanyna çagyryp: «Gidiň-de suw gözläň» diýip buýruk berdi. Ol ikisi suw gözlemäge gitdiler. Olar düýä ýüklenen iki sany suwly tulumyň arasynda oturan bir aýala gabat geldiler. Olar aýaldan: «Nirede suw bar?» diýip soradylar. Aýal: «Düýn şu wagtlar suwuň başyndadym. Adamlarymyz häzir hem suw almak üçin şol ýerde durandyrlar» diýip jogap berdi. Bular hem: «Onuň ýaly bolsa ýöre» diýdiler. «Nirä?» diýip, aýal sorady. «Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ýanyna» diýdiler. Aýal: «Şol dinden çykan8 diýýänleriniň ýanynamy?» diýip sorady. Olar: «Gürrüňini eden adamyň ýanyna baka tiz ýöre» diýdiler. Bular aýaly Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ýanyna alyp gelip, onuň bilen aralarynda bolup geçen gürrüňi aýdyp berdiler.
Aýaly düýeden düşürdiler. Hormatlylaryň hormatlysy bolan Pygamber (s.a.w.) bir gap getirmeklerini haýyş etdi. Ol düýäň üstündäki tulumlaryň esasy agyzlaryny açyp, olardan ýaňky gaba biraz suw alyp, ýene agyzlaryny daňyp goýdy9. Soňra tulumlaryň aşak tarapyndaky agyzlaryny çöşüp10: «Geliň mallaryňyzy suwa ýakyň, özüňiz üçin hem suw alyň» diýip, adamlara ýüzlendi. Islän maly üçin, islän hem özi üçin suw aldy. Iň soňunda-da Allahyň Resuly (s.a.w.) gusul täretini almaly bolan kişä bir gap suw berip: «Tiz git-de, üstüňe dök» diýdi11. Hälki aýal aýak üstünde duran ýerinden suwundan peýdalanyşlaryna12 syn edýärdi. Allahdan ant içýärin: tulumlardan suw almaklaryny bes edenlerinden soň, tulumlar biziň gözümize öňkülerinden hem has doly görünýärdi. Hormatlylaryň hem hormatlysy bolan Pygamber (s.a.w.) şondan soňra: «Bu aýala bermek üçin öz araňyzdan bir zatlar toplaň» diýip, sahabalaryna buýruk berdi. Oňa bermek üçin Medine hurmasyny, ep-esli gowrulan bugdaý we hurma ununy, ep-esli hem bugdaý topladylar. Olaryň hemmesini çuwalyň matasynyň hilinden tikilen bir gaba salyp, ol aýaly düýesine mündürdiler-de, içi zatly gaby gujagyna berdiler. Soňra Allahyň Resuly (s.a.w.) oňa ýüzlenip: «Görýärmiň, seniň suwuňdan birjik hem egismedik. Bizi suwdan gandyran Allahü tagaladyr» diýdi.
Aýal öz kowumynyň we tiresiniň arasyna gijä galyp geldi. Olar: «Ýa, pylany, seniň ýoluňdan galmagyňa näme sebäp boldy?» diýip soradylar. Ol: «Ynanar ýaly hem däl. Maňa iki adam gabat geldi. Olar meni «dinden çykan»diýlip, gürrüňi edilýän adamyň ýanyna alyp bardylar. Olam şeýle-şeýle işler etdi. Allahdan ant içýärin: ol adam (aýal bu sözleri aýdýan wagty orta we süýem barmaklary bilen ýeri görkezip, soňra hem olary ýokary galdyryp, asmana tarap ümledi) ýa şunuň bilen munuň arasyndaky adamlaryň iň bir dinden çykanydyr, ýa bolmasa-da, Allahyň resulydyr» diýdi13.
Mundan soňra musulmanlar ol aýalyň ýaşaýan etrabynyň töwereginde ýaşaýan müşrükleriň üstüne gijelerine çozan wagtlarynda, onuň degişli bolan az sanly tiresine zat diýmeýärdiler. Bir gün ol aýal öz kowumyna: «Meniň aňyşyma görä, bu adamlar size bir niýet bilen zat diýmeýärler. Musulman bolalyň diýsem, näme jogap berersiňiz?» diýdi. Kowumy onuň sözüni kabul edip, yslam ýoluna girdi».
1Ol hormatly we şerigat ylmyndan baş çykarýan sahabalaryň (Allahü tagala olaryň hemmesinden razy bolsun!) biridir. Onuň künýesi Ebu Nüjeýddir. Onuň kakasy-da, aýal dogany-da pygamberleriň iň soňkusy bolan Muhammet Mustafa (s.a.w.) uýanlardandy. Bir rowaýatda aýdylyşyna görä, Haýbar söweşiniň bolan ýylynda, başga bir rowaýata görä bolsa,ondan has ozal yslam dinine giripdir. Mekgäniň boýun egdirilen güni huzaýylaryň baýdak göterijisidi. Ol hezreti Omar (r.a.) tarapyndan basralylara şerigat kanunlaryny öwretmek üçin iberilipdi. Basralylaryň ynanjyna görä («Kitabül Isabede» beýan edilişi ýaly), ol adamlaryň günäsini we sogabyny ýazýan mukaddes perişdeleri görüp, olar bilen gepleşip bilipdir. Bir hassalyga uçramagy sebäpli we Zyýadyň buýruk bermegi bilen bedenine ot basanmyş. Şol oduň yzy ýitýänçä perişdeleriň salamynyň we sözleşmekleriniň arasynyň kesilendigini onuň özi habar berýär.
2Bu hadysda gürrüňi edilýän ajaýyp mugjyzanyň şeýle görnüşde Pygamberimiziň (s.a.w.) saparlarynyň diňe birinde ýüze çykandygyna akyl ýetirýän hem bolsak, onuň Gün görnenden soňra oýanan adama ertir namazynyň kazasyny almagynyň zerurdygyny mälim etmek üçin ýüze çykan bolmagy ähtimaldyr. Dogrusyny Allahü tagala bilýär.
3Olar ukusyzlyk sebäpli tapdan düşýärler. Şol ýerde düşlänleriň hemmesi daňdana çenli uklaman oturmagy başarman, biraz dynç almak üçin ornaşýarlar. Allahyň Resuly (s.a.w.) uka gidenleri daň atanyndan soňra oýarmagy kimiň öz üstüne alyp biljekdigini sorapdyr. Bir rowaýata görä, Abdullah ibn Mesgut, başga bir rowaýata görä bolsa nejäşiniň doganynyň ogly Zumyhbar, ýa-da başgaça atlandyryşlary ýaly, Zumyhbar Hebeşi (r.a.) bu işi öz üstüne alypdyr. Ýene bir rowaýatda bolsa Allahyň Resulynyň (s.a.w.) Bilal Hebeşä (r.a.) ýüzlenip: «Bu gije bizi gora!» diýendigi aýdylýar.
Bilal Hebeşi hezretleri özüne buýrulan wezipäniň hötdesinden gelmändir we Ebu Hüreýräniň Müslimdäki rowaýatyna görä, Pygamberimiz (s.a.w.) oýanyp oýanman: «Eý, Bilal , eý, Bilal!» diýip sesleneninden soňra ol: «Ýa Allahyň Resuly, men näme edeýin? Seniň janyňy gurşap alan hal meniň hem janymy gurşaberdi» diýenmiş.
Bu waka degişli ajaýyplyklaryň biri-de şudur: Allahyň Resuly (s.a.w.) oýanypdyr, täret alypdyr, Bilala azan aýtmagy buýrupdyr, ertir namazynyň başky iki rekagatyny okapdyr, soňra kamat getirilip, parz bolan iki rekagaty jemagat bilen okapdyr. Käbirleri: «Ýa Allahyň Resuly, bu namazy ertirki säher namazy wagtynda gaýtadan okamalymy?» diýip sorapmyşlar. ŞondaAllahyň Resuly (s.a.w.): «Rebbimiz bolan Tebärek we Tagala Hezretleri size süýthorlygy gadagan edip duran wagty, sizden artykmaç zat alarmy?» diýen jogaby beripmiş.
4Bularyň birinjisi Ebu Bekr Syddyk, ikinjisi bu hadysy beýan eden Ymran ibn Hüseýn Huzaýy, üçünjisi-de başga bir rowaýatdan aňylyşyna görä, Zumihber Hebeşi (r.a.) hezretleridi. Soňky rowaýatçylar olaryň atlaryny bulaşdyrmazlyk üçin, olara pylany we pylany diýägede, gaty sesi bilen tekbir aýdan hezreti Omaryň (s.a.w.) adyny bolşy ýaly getirmegi makul bilipdirler. Bu waka bilen baglanyşykly rowaýatlaryň hemmesinde oýananlaryň ertir namazy okalman galdy diýen gorky bilen gözlerini açandyklary aýdylýar.
5Faruk Agzam hezretleriniň (hezreti Omar) (r.a.) belent sesi bilen tekbir almagynyň (Aýnynyň ýitilik bilen belläp geçişine görä) iki sany manysy bar. Birinjiden, ol hem Allahyň Resulyny (s.a.w.) oýarmak, hem-de nähili edip hem bolsa Allahyň Resulyna (s.a.w.) goýulýan hormaty kemmezden, oňa bu bolan iş hakynda habar bermek baradaky maslahaty jemlemek isläpdir, ikinjiden bolsa tekbiriň sözleriniň namaza çagyrmaga degişlidigi üçin, ol şeýle edipdir.
6Namaz okamak üçin başga ýere göçmek barada buýruk berilmeginiň sebäbi hakynda dürli pikirler bar. Müslimdäki rowaýatda: «Bu ýer ýanymyza şeýtan gelen bir menzildir» diýilse, Ibn Mesgudyň adyndan aýdylyp, Ebu Dawudyň kitabyna girizilen rowaýatda: «Gaflata galan bu ýeriňizden göçüň» diýilýär. Bu aýdylanlardan säwlige sebäp bolany üçin,şeýtangelen ýer diýlipatlandyrylan hem-de Allahyň ybadatyndan gapyl galynan ýerden başga ýere gidip, ybadat etmegiň sogapdygy hakynda netije çykarmak mümkin. Käbirleri bolsa bu hadysy sapar we göç wagtynda uka gidenleriň zoraýakdan oýanmagy we bedenine kesel ýokuşanlaryň ynjalmagy üçin aýdylan hasaplaýarlar. Käbirleri bolsa Pygamberiň (s.a.w.) bu beýik emriniň onuň: «Kim hem bolsa biri uka gidip ýa-da unudyp, bir namazy okamasa, ony ýadyna düşen wagty okasyn» diýen sözüne meňzeşdigini aýdýarlar. Hernäme-de bolsa, ol gorkuly bir zat däldir.
7Bu adamyň Ryfaga ibn Rafy ibn Mälik Ensarynyň dogany Hallatdygyny aýtsalar hem, onuň Bedir söweşinde şehit bolandygy üçin,bu wakanyň bolan wagtynda ol eýýäm ýokdy.
8Arap müşrükleri: «Täze din döretdi» diýmek bilen, pygamberleriň iň soňkusy bolan Muhammet Mustapany (s.a.w.) dinden çykmakda aýyplaýardylar. Onuň dininiň öňki pygamberleriň dinidigini olar bilmeýärdiler.
9Tabarany bilen Beýhakyda hadysyň şu ýerinde: «Dökülen suwa agzyny çaýkap, ýene tulumlaryň agzyndan yzyna guýdy» diýip artdyrylýar. Tulumlaryň agzynyň açylyp, gaýtadan baglanmagy,suwuň şeýle bereketli bolmagynyň Pygamberimiziň (s.a.w.) goşulyşmagy bilen baglanyşyklydygyny görkezýär.
10Mizade, ýa bolmasa, satiha atlandyrylýan şol köne tulumlaryň üç sany agzy bolup, olaryň biri ýokary, ikisi bolsa aşak tarapyndadyr. Olaryň ýokarky agzyna fem, aşaky agyzlaryna-da azla diýýärler.
11Ibn Hazmyň Ebu Rejanyň adyndan beýan eden rowaýatynda: «Şeýle hem gusul täretini almaga mätäç bolan ol adam soňra suw tapdy-da, Allahyň Resuly (s.a.w.) oňa gusul täretini almaga buýruk berdi we namazy täzeden okamaly däldigini aýtdy» diýilýändigine görä, bu adam ondan öň teýemmüm bilen namaz okan bolup çykýar. Suw tapylandan soňra hem şol namazy täzeden okamak gerek bolmandyr.
12Bu aýala degişli suwuň elinden alnyp, ulanylmagy kapyrlaryň zadynyň musulmana mubahdygyna şaýatlyk edýär. Ähdiňde durmak musulmana parz edilse-de, suwsuzlyk zerarly başga biriniň mülki bolan suwy gaýdyp bermek şerti bilen almagy musulmana halaldyr. Hususan hem, Muhammet Mustapanyň (s.a.w.) mukaddes jany üçin pida edilmejek hiç bir zat ýokdur.
13Az mukdardaky suwuň Pygamberiň (s.a.w.) görkezen mugjyzasy sebäpli bereketlenmegi hakynda 133-nji we 147-nji hadyslarda-da aýdylýar.