222 Teýemmüm aýatynyň inişi hakda
عَنْعَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا ، زَوْجِ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ قَالَتْ: خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ فِي بَعْضِ أَسْفَارِهِ ، حَتَّى إِذَا كُنَّا بِالْبَيْدَاءِ أَوْ بِذَاتِ الْجَيْشِ انْقَطَعَ عِقْدٌ لِي ، فَأَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ عَلَى الْتِمَاسِهِ ، وَأَقَامَ النَّاسُ مَعَهُ وَلَيْسُوا عَلَى مَاءٍ ، فَأَتَى النَّاسُ إِلَى أَبِي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ فَقَالُوا: أَلا تَرَى مَا صَنَعَتْ عَائِشَةُ؟ أَقَامَتْ بِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ وَالنَّاسِ ، وَلَيْسُوا عَلَى مَاءٍ وَلَيْسَ مَعَهُمْ مَاءٌ ، فَجَاءَ أَبُو بَكْرٍ وَرَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ وَاضِعٌ رَأْسَهُ عَلَى فَخِذِي قَدْ نَامَ ، فَقَالَ: حَبَسْتِ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ وَالنَّاسَ ، وَلَيْسُوا عَلَى مَاءٍ وَلَيْسَ مَعَهُمْ مَاءٌ ، فَقَالَتْ عَائِشَةُ: فَعَاتَبَنِي أَبُو بَكْرٍ وَقَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَقُولَ ، وَجَعَلَ يَطْعُنُنِي بِيَدِهِ فِي خَاصِرَتِي ، فَلا يَمْنَعُنِي مِنْ التَّحَرُّكِ إلاَّ مَكَانُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ عَلَى فَخِذِي ، فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ حِينَ أَصْبَحَ عَلَى غَيْرِ مَاءٍ ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ آيةَ التَّيَمُّمِ فَتَيَمَّمُوا ، فَقَالَ أُسَيْدُ بْنُ الْحُضَيْ: مَا هِيَ بِأَوَّلِ بَرَكَتِكُمْ يَا آلَ أَبِي بَكْرٍ ، قَالَتْ: فَبَعَثْنَا الْبَعِيرَ الَّذِي كُنْتُ عَلَيْهِ ، فَأَصَبْنَا الْعِقْدَ تَحْتَهُ.
Musulmanlaryň enesi Äşe (r.a.) şeýle diýipdir: «Allahyň Resulynyň (s.a.w.) sapara giden gezekleriniň birinde1 onuň ýany bilen ýola çykypdyk. Ýa Beýda, ýa-da Zatul-Çeýş2 diýen ýere baran wagtymyz monjugym3 üzülip ýere gaçdy. Ony gözläp taparym ýaly Allahyň Resuly (s.a.w.) şol ýerde gijäni geçirmek üçin düşledi. Beýleki adamlar hem onuň göreldesine eýerdiler. Ýöne düşlän ýerimiz suwuň başy däldi. Adamlar Ebu Bekriň (r.a.) ýanyna gelip: «Ýa, Eba Bekr, Äşäniň eden işini gördüňmi? Ol Allahyň Resulyny-da (s.a.w.), beýlekileri-de ýolundan goýdy. Bu ýeri suwuň başy hem däl, ýanymyzda-da suw ýok» diýdiler. Ebu Bekr (r.a.) ýanyma geldi. Allahyň Resuly mübärek başyny dyzymyň üstüne goýup, uklap ýatyrdy. Ebu Bekr: «Sen Allahyň Resulyny-da (s.a.w.), beýlekileri-de ýolundan goýduň. Bu ýeri suwuň başy hem däl, hiç kimiň ýanynda suwam ýok» diýdi. Soňra ol maňa gahar edip, köp wagtlap hüňňürdedi, eli bilen hem böwrüme hymsyklamaga başlady. Allahyň Resulynyň (s.a.w.) mübärek başy dyzymyň üstünde bolany üçin men birjik hem gymyldamaýardym.
Daň atanyndan soňra Allahyň Resuly (s.a.w.) ýerinden turdy. Asla suw ýokdy. Şol pursat Eziz we Beýik Allahteýemmüm aýatyny inderdi («Maide» süresiniň 6-njy aýaty)4. Hemmeler teýemmüm etdiler. Üseýt ibn Hudaýr (r.a.)5: «Eý, Ebu Bekriň maşgalasy, bu siziň ilkinji bereketiňiz däldir»6 diýdi.
Soňra ugramak üçin münüp oturan düýämi ýerinden turuzdyk. Ýitiren monjugymy şonuň aşagyndan tapdyk».
1 Bu saparyň hijretiň bäşinji ýa-da altynjy ýylynda bolup geçen Benül-Mustalyk, başgaça atlandyrylyşy ýaly bolsa,Müreýsi söweşi üçin edilen sapardygyny aýdýanlar hem bar. Yzda gürrüňi ediljek Ifk wakasy-da bu söweş wagtynda ýüze çykypdyr. Käbirleri-de Ifk wakasynyň Benül-Mustalyk söweşinde ýüze çykandygy bilen ylalaşmak bilen bir hatarda, bu ýerde gürrüňi edilýän wakanyň Zatür-Rika söweşinde bolup geçendigini aýdýarlar. Ýöne bu pikir Tabaranynyň beýan eden bir ygtybarly hadysyna ters gelýär. Şol hadysda şeýle diýilýär: «Äşe (r.a.) şeýle diýipdir: «Meniň monjugym bilen bagly bolup geçen işlerden, Ifk wakasyna gatnaşanlaryň hem bu barada diýjeklerini diýenlerinden soň, bir söweş üçin edilen saparda ýene Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ýanyna hemra boldum. Bu gezek hem monjugym üzülip düşdi. Ony gözlemek üçin her kes ýolundan galyp, daňyň ýeri agardy. Ebu Bekriň maňa görkezen görgülerini Allahü tagala bilýändir. Ol maňa: «Her saparda älemiň başyndan dert bolup inýärsiň. Ine, hiç kimiň ýanynda suw ýok» diýdi. Şondan soňra Allahü tagala teýemmüm aýatyny inderdi. Ebu Bekr hem maňa: «Sen, meniň bilşime görä, mübärek bir kişisiň» diýdi». Bu aýdylanlardan, käbirleriniň edişi ýaly, monjugyň üzülip gaçmagy bilen baglanyşykly wakanyň iki gezek ýüze çykyp, olaryň birinjisi bilen baglanyşykly saparda Ifk wakasynyň ýüze çykandygy, ikinjisi bilen baglanyşykly saparda bolsa teýemmüm aýatynyň inendigi barada netije çykarmak mümkin. Teýemmüm aýatynyň Mekge boýun egdirilende inendigini aýdýanlar hem bar. Hernäme-de bolsa, Ebu Hüreýräniň (r.a.) beýan eden bir hadysynda: «Teýemmüm aýaty inende näme etjegimi bilmedim…..» diýilmegi bu wakanyň Benül-Mustalyk söweşinden soňra ýüze çykandygyna, monjuk üzülmegi bilen baglanyşykly hysyrdylaryň yzly-yzyna iki gezek gaýtalanyp, Ifk wakasynyň monjuk birinji gezek üzülende ýüze çykandygyna delildir. Çünki, Ebu Hüreýre (r.a.) yslam dinini Haýbar söweşinden soňra kabul edipdi.
2Bu ýerler Mekge bilen Medinäniň aralygynda ýerleşýär.
3«Jezi Zafar» diýlip atlandyrylýan akly, garaly ýemen monjugyndan düzülen on iki dirhem bahasy bolan monjugy hezreti Äşe (r.a.) dakynmak üçin öz mähriban uýasy Esmadan (r.a.) wagtlaýyn diläp alypdy.
4Mälim bolşy ýaly, Medine bilen baglanyşykly bolan «Nisa» we «Maide» süreleriniň ikisinde-de teýemmüme degişli bir aýat bar. Bu ýerde inen aýat «Maide» süresindäki aýatdyr.
5Üseýt ibn Hudaýr (r.a.) ensardan bolup, ikinji Akaba gijesi Pygamberimiz (s.a.w.) tarapyndan Ews tarapyna ýolbaşçy bellenýär. Ýitirilen monjugy gözlemäge gidenlere hem şol ýolbaşçy bolupdyr.
6Buharynyň başga bir rowaýatynda Üseýt (r.a.) musulmanlaryň enesine (r.a.) ýüzlenip: «Allahü tagala seni haýyr bilen sylaglasyn. Wallahi, sen diňe Allahü tagalanyň özüň üçin hem, musulmanlar üçin hem haýyrly eden işlerini edýärsiň» diýipdir.