340 Ýassy namazyny şapak ýitenden soňra gijäniň üçden birine çenli yza çekmegiň artykmaç taraplary hakda.
Sahabalaryň ýassy namazyny yza çekmek we şoňa görä okamak bilen baglanyşykly aýdan sözleri we bu babatda alymlaryň pikirleri
عَنْ عَائِشَةَ رَضِي اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: أَعْتَمَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ بِالْعِشَاءِ ، حَتَّى نَادَاهُ عُمَرُ: الصَّلاَةَ ، نَامَ النِّسَاءُ وَالصِّبْيَانُ ، فَخَرَجَ فَقَالَ: (مَا يَنْتَظِرُهَا أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ الأَرْضِ غَيْرُكُمْ ) . قَالَتْ : وَلاَ يُصَلَّى يَوْمَئِذٍ إِلاَّ بِالمَدِينَةِ ، وَكَانُوا يُصَلُّوَنَ العِشاءَ فِيما بَيْنَ أَنْ يَغِيبَ الشَّفَقُ إلَى ثُلُثِ اللَّيْلِ الأَوَّلِ.
وَفِي رِوَايَةٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِي اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: فَخَرَجَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ كَأَنِّي أَنْظُرُ إلَيهِ الآنَ ، يَقْطُرُ رَأْسُهُ مَاءً ، وَاضِعاً يَدَهُ عَلى رَأْسِهِ ، فَقَالَ: (لَوْلاَ أَنْ أَشُقَّ على أُمَّتِي لأََمَرْتُهُمْ أَنْ يُصَلوهَا هَكَذَا).
Musulmanlaryň enesi Äşe (r.a.) şeýle diýýär: «Allahyň Resuly (s.a.w.) ýassy namazyny gije bir çene barýança gijikdiripdi. Iň soňunda Omar: «Namaza! Çagalar we aýallar uklady» diýip, onuň hüjresine tarap garap seslendi1. Şondan soňra Allahyň Resuly (s.a.w.) daş çykdy we: «Ýer ýüzündäki halklaryň hiç biri ýassy namazyny okaýan däldir» diýdi. Şol zamanlar Medineden başga ýerde namaz okalmaýardy, ýassy namazy-da şapagyň2 ýiten pursatyndan başlap, gijäniň üçden biri geçýänçä bolan aralykda okalýardy».
Ibn Apbasyň (r.a.) adyndan gürrüň berilýän bir rowaýatda-da şeýle diýilýär: «...Birden Allahyň Resuly (s.a.w.) hüjresinden çykdy. Başyndan suw damyp duran halynda3 ellerini mübärek başyna goýup gelşi4 häzir hem gözümiň öňünde. Ol ýanymyza gelensoň: «Meniň tarapymdan ymmatyma muşakgat ýüklendigi bolmasady, bu namazy hemmeleriň şeýle okamaklaryny emr ederdim»5 diýdi».
1Şu rowaýatdan we beýleki rowaýatlardan hezreti Omaryň (r.a.) metjidiň içindenAllahyň Resulynyň (s.a.w.) hüjresine tarap seredip, gaty sesi bilen: «Namaza!» diýip gygyrandygyny aňlamak bolýar.
2Ebu Ýusup, Muhammet we Şapygy şapak diýip, ýassydan öňürtigünbatar tarapda peýda bolýan gyzyllyga, Ebu Hanife bolsa şol gyzyllykdan soňra peýda bolýan aklyga düşünipdirler.
3Metjide gelmezinden öňürtionuň gusul täretini alandygyny aňlamak bolýar.
4Beýle etmeginiň sebäbi indiki hadysda düşündirilýär.
5Bu rowaýata görä, ýassy namazyny okamagyň iň gowy wagtynyň gijäniň başky üçden biridigini aňlamak bolýar. Ýassy namazynyň wagty barada sahabalaryň berýän maglumatlarynyň arasynda biraz tapawut bar. Olaryň käbiri ýassy namazynyň gijäniň üçden biri geçeninden soň, käbiri ýaňy üçden biri bolanda, käbiri gijäniň ýary bolanda, käbiri gijäniň köpüsi geçende okalandygyny aýdýarlar.
Şerigatçy alymlaryň jedellerine şol kesgitlemeleriň dürli-dürli bolmagy sebäp bolupdyr. Gijäniň başky üçden biri geçýänçä ýassy namazyny gijikdirmegiň gowudygy bilen şapygy mezhebine uýýan alymlaryň köpüsi ylalaşyp, Mälik, Ahmet ibn Hanbal we sahabalardyr tabygynlaryň köpüsi hem şu pikirdebolupdyr. Şapygynyň soňky gelen netijesi hem şunuň ýalydyr. Ilkibada ol ýassy namazyny wagty giräýen badyna okamagyň tarapdary eken. Onuň aýdan üçünji bir pikirine görä bolsa, bu namazyň gijäniň ýaryna çenli gijikdirilmegi gowudyr. Mäliki mezhebiniň alymy Ibn Habyp hem Şapygynyň şu üçünji pikiri bilen ylalaşýar. Ebu Hanife görä, tomus gijelerinden başga wagt ýassy namazynyň gijikdirilip okalmagy gowy bolup, diňe bu namazyň näçeräk gijikdirilmelidigi barada onuň öz pikiri bolupdyr. Bu namazy gijäniň ýaryna çenli gijikdirmegi mubah (şerigat tarapyndan ýazgarylmaýan we höweslendirilmeýän iş) hasaplanlar hem, ony gijäniň başky üçden birinden soňa goýmagy mekruwh (gadagan, ýöne şerigat tarapyndan ýol berilýän iş) hasaplanlar hem bar. Ybraýym Nahaýa görä, ýassy namazy gijäniň başky dörtden birine çenli gijikdirilip bilner. Dawut Zahyra görä bolsa ýassy namazynyň wagty daň atýançadyr. Mälige görä, zerur bolanda,gijäniň başky üçden birinden soňky wagtdahem bu namazy okap bolar.
Jemagatyň ýagdaýyna-da seredilýär. Jemagat bu namazyň wagty giräýende toplanan bolsa, ony wagty giräýende okamak, jemagat giç toplansa, onuň gijikdirilmegi gowudyr.