292 Soňky gezek hassalanda Allahyň Resulynyň (s.a.w) metjitde okan hutbasy.
Onuňýogaljagyny habar bermegi. Bu hutbasynda onuň Ebu Bekri (r.a.) öwmegi. Ebu Bekriň artykmaç taraplary barada beýleki rowaýatlar
عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِي اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: خَطَبَ النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ فَقَالَ: (إِنَّ اللَّهَ خَيَّرَ عَبْدًا بَيْنَ الدُّنْيَا وَبَيْنَ مَا عِنْدَهُ ، فَاخْتَارَ مَا عِنْدَ اللَّهِ). فَبَكَى أَبُو بَكْرٍ الصِّدِّيقُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ، فَقُلْتُ فِي نَفْسِي : مَا يُبْكِي هَذَا الشَّيْخَ ؟ إِنْ يَكُنِ اللَّهُ خَيَّرَ عَبْدًا بَيْنَ الدُّنْيَا وَبَيْنَ مَا عِنْدَهُ ، فَاخْتَارَ مَا عِنْدَ اللَّهِ ، فَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ هُوَ الْعَبْدَ ، وَكَانَ أَبُو بَكْرٍ أَعْلَمَنَا ، قَالَ: ( يَا أَبَا بَكْرٍ لا تَبْكِ، إِنَّ أَمَنَّ النَّاسِ عَلَيَّ فِي صُحْبَتِهِ وَمَالِهِ أَبُو بَكْرٍ ، وَلَوْ كُنْتُ مُتَّخِذًا خَلِيلا مِنْ أُمَّتِي لاتَّخَذْتُ أَبَا بَكْرٍ ، وَلَكِنْ أُخُوَّةُ الإسْلامِ وَمَوَدَّتُهُ ، لا يَبْقَيَنَّ فِي الْمَسْجِدِ بَابٌ إِلاَّ سُدَّ إِلاَّ بَابَ أَبِي بَكْرٍ.
Ebu Sagyt Hudry (r.a.) şeýle diýipdir: «Allahyň Resuly (s.a.w.) soňky gezek hassalanda,hutba okamaga çykyp: «Allahü tagala bir gulunyň bu dünýä1 bilen öz ýanyndaky dünýäniň haýsy hem bolsa birini seçmegini isledi. Ol hem Allahü tagalanyň ýanyndaky dünýäni seçip aldy» diýdi. Bu sözi eşidip, Ebu Bekr (r.a.) aglamaga başlady2. Men öz ýanymdan: «Allahü tagalanyň bir guluň bu dünýä bilen öz ýanyndaky dünýäniň haýsy hem bolsa birini seçip almagyny islemeginde we onuň hem Allahü tagalanyň ýanyndaky dünýäni seçip almagynda bu gojany agladar ýaly näme barka?» diýip oýlandym. Bu ýerde gep şol guluň Allahyň Resulynyň (s.a.w.) özi bolanlygynda eken! Ebu Bekr (r.a.) biziň hemmämizden köp bilýärdi. Allahyň Resuly (s.a.w.) Ebu Bekriň aglap oturanyny göreninden soňra: «Ýa Ebu Bekr, aglama. Dostluk babatynda-da, öz baýlygyny gaýgyrmazlyk babatynda-da adamlardan maňa iň kän jomartlyk eden Ebu Bekrdir3. Eger adamlaryň arasyndan kimdir birini iň ýakyn dost (halyl) tutunmaly bolsam4, Ebu Bekri saýlap alardym. Ýöne yslam dostlugy we söýgüsi şahsy dostlukdan ýokarydyr. Metjitde Ebu Bekriň gapysyndan başga baglanmadyk bir gapy hem galmasyn»diýdi»5.
1Buharynyň kitabyndaky başga bir rowaýatda bu bölek: «Dünýäniň şaý-seplerinden, ýalpyl-ýulpyldylaryndan näçe dilese bermek şerti bilen, ýa şolary, ýa-daAllahü tagalanyň ýanyndaky dünýäni, ýagny bularyňbirden-birini seçip almagyny isledi»görnüşinde beýan edilipdir.
2Ýene ýokardaky düşündirişde agzalan rowaýatda bu bölek: «Ebu Bekr aglap: «Atalarymyz, enelerimiz saňa pida bolsun» diýdi» görnüşinde berlipdir.
3Ebu Bekr Syddykyň (r.a.) Allahyň Resuly (s.a.w.) bilen dostlugy baradaky gürrüň dilden dile geçip, giň ýaýrandyr. Şonuň bilen birlikde,bu dostlugyň bir aýratynlygy hem bar. Bu dostluk Kuranyň «Tewbe» süresiniň 40-njy aýatyndaky:كَفَرُوا ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا= „Keferuw sänisneýni izhümä fl-gaary, iz ýkuwlü li-sahibihi lä tahzen innellahe maganä”(golaý manysy: «Ol ikiniň birikä(ýagny, Ebu Bekr bilen birlikde),imansyzlar ony(Mekgeden)kowup çykarypdylar.Gowakdakalar,ol öz ýoldaşyna: «Gamgyn bolma, çünki,Allahü tagala biziň bilendir!» diýýärdi»)diýen mukaddes sözler bilen hem berkidilendir. Ebu Bekriň Muhammet alaýhyssalamyň howandary bolandygyna gudraty güýçli Allahü tagala şaýatdyr. Allahyň Resulynyň (s.a.w.) bir sahabanyň dostudygy il içine ýaýran bolsa, şol sahabanyň bu artykmaçlygyny inkär etmegiadamy samsyk bir inkär edijiniň halyna salsa-da, ony imansyzlyk derejesine çenli pese düşürip bilmez. Özüne bolan şeýle gatnaşyk babatda diňe Ebu Bekr Syddyk (r.a.) beýlekilerden tapawutlanýar. Onuň Pygamberimiziň (s.a.w.) dostudygyny inkär etmek küpür geplemekdir, ýagny,imansyzlykdyr. Ebu Bekr (r.a.) Allahyň Resulynyň (s.a.w.) beýik dosty bolmaga şeýle bir mynasypdy welin, ol Allahyň Resulynyň (s.a.w.) emri boýunça guralan käbir aýry-aýry haja gidişlikler we söweşler bolaýmasa, sapar wagtynda-da, parahatçylyk döwründe-de onuň ýanyndan aýrylmandyr we ähli uruşlarda kölegesi ýaly bolup, ondan birem daşlaşmandyr. Ol iň bir howply ýagdaýlarda Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ýanyndady. Nirede bolsa-da, oňa ýardam bererdi. Ebu Bekr gowakda hem onuň üçin janyny orta goýupdy. Uhut, Huneýn söweşlerinde her kimiň aljyrap, duw-dagyn bolan pursatlarynda Ebu Bekr Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ýanyndan aýrylmandy, öz mähriban kakasyny, çagalarydyr aýalyny, baryny-ýoguny onuň ýoluna pida edipdi. Allahyň Resuly (s.a.w.) onuň baýlygyndan edil öz baýlygyndan peýdalanyşy ýaly peýdalanardy. Iman getiren güni Ebu Bekriň kyrk müň dirhem ýa-da dinar baýlygy bardy. Hijret eden günleri onuň diňe bäş müň dirhemi ýa-da dinary galypdy. Ol şondan beýleki pullaryny, hatda soňkuja galan pullaryny-da Allahü tagalanyň we Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ýolunda paýlapdy we, mysal üçin, iman getirendikleri sebäpli kapyrlaryň azabyna duçar bolan garyp musulmanlary ýesirlikden gutaryp, olary kapyrlaryň berýän azabyndan dyndarypdy.
Ahmet ibn Hanbalyň «Müsned» atly kitabyndaky Ebu Hüreýräniň adyndan aýdylýan: «Ebu Bekriň baýlygyndan peýdalanyşym ýaly, başga hiç bir baýlykdan peýdalanan däldirin» diýen hadysy-şerif bilen Tirmizidäki: «Hiç bir kişiniň bizi sylap eden gowy işleriniň meniň tarapymdan öwezi dolunmadygy ýokdur. Diňe Ebu Bekr tapawutlanýar. Onuň bize eden şeýle bir ýagşylyklary bardyr welin, olaryň öwezini kyýamat gününde Allahü tagalanyň özi berjekdir» hadysy-şerif (edil gürrüňini edýän hadysymyz ýaly, onuň hem ygtybarlydygyna şaýatlyk edýärler), şonuň ýaly-da «Leýl» süresiniň soňky aýatlary şol sahylygyň Allahü tagalanyň arşyndan inen tassyknamasydyr. Allahyň Resulynyň (s.a.w.) Ebu Bekre bolan söýgüsi uly bir hormata öwrülipdi. Mekgäniň boýun egdirilen güni Ebu Bekr öz kakasy Ebu Kuhafäni (r.a.) Allahyň Resulynyň (s.a.w.) bagtyýar huzuryna getirende, onuň: «Bu garry kakaňy men ýanyna barýançam öz gününe goýup, birahat etmeli däl ekeniň» diýmegi, hezreti Ebu Bekr: «Beýik huzuryňyza gelmek onuň özüne ýaraşar» diýende hem: «Oglunyň bize eden ýagşylyklary sebäpli, biz onuň hukugyna hormat goýýarys» diýmegi hem şonuň subutnamasydyr.
4«Hullet» sözi dostluk diýmegi aňladýar. «Meweddet» we «mahabbet» sözleri-de şol manyny berýän bolsalar hem, «hullet» sözüniň bir aýratynlygy bar. Pygamberimiz Muhammet (s.a.w.) hezretleri öz beýik aňyrsy bolan Ybraýym pygamber ýaly Halylylladyr. Hullet dostlugyň şärik kabul etmeýän görnüşi bolup, Allahyň Resuly (s.a.w.) busöz bilen diňe Allahü tagala ýüzlenipdir. Söýginiň bu görnüşi hezreti pygamberleriň hemmesinde bardy. Ýöne Halylylla lakamy diňe hezreti Ybraýyma we Muhammet alaýhyssalama degişlidir.
5Muhammet (s.a.w.) hezretleri tarapyndan musulmanlaryň eneleriniň (onuň nikaly aýallarynyň) her biri üçin niýetlenen hüjreler we muhajir ýolbaşçylarynyň ýaşaýan öýleri Metjidi-Şerif bilen ýanaşyk ýerleşip, metjide aňsat girip bolar ýaly, olaryň her birinden onuň tarapyna açylýan bir kiçijik gapy bardy. Bu gapylara käbir rowaýatlarda «hahwa» diýlipdir. Sahabalaryň arasynda hezreti Ebu Bekriň (r.a.) gapysyndan başga ähli gapylaryň ýapylmalydygy barada Allahyň Resulynyň (s.a.w.) beren permany,onuň halif bolmalydygyna edilen yşarat (beýleki yşaratlar bilen birlikde) hasap edilipdir (149, 293, 387, 394, 395, 397-nji hadyslara-da seret).