267 Allahyň Resulynyň (s.a.w) Bahreýnden gelen salgydy paýlamagy
عَنْ أَنَسٍ رَضِي اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: أُتِيَ النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ بِمَالٍ مِنَ الْبَحْرَينِ فَقَالَ: انْثُرُوهُ فِي الْمَسْجِدِ ، وَكَانَ أَكْثَرَ مالٍ أُتِيَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ ، فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ إلَى الصَّلاَةِ وَلَمْ يَلْتَفِتْ إلَيهِ ، فَلَمَّا قَضَى الصَّلاَةَ جَاءَ فَجَلَس إلَيهِ ، فَمَا كَان يَرَى أَحَداً إلاَّ أَعْطَاهُ إذْ جَاءَهُ الْعَبَّاسُ رَضِي اللَّهُ عَنْهُ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَعْطِنِي ، فَإنِّي فَادَيْتُ نَفْسِي وَفَادَيْتُ عَقِيلاً فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ: (خُذْ). فَحَثَا فِي ثَوْبِهِ ثُمَّ ذَهَبَ يُقِلُّهُ فَلَمْ يَسْتَطعْ ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ مُرْ بَعْضَهُمْ يَرْفَعْهُ إلَى ، قَالَ: (لاَ) ، قَالَ: فَارْفَعْهُ أَنْتَ عَلَيَّ ، قَالَ: (لاَ). فَنَثَرَ مِنْهُ ثُمَّ احْتَمَلَهُ فَأَلْقَاهُ عَلَى كَاهِلِهِ ثُمَّ انْطَلَقَ ، فَمَا زَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ يُتْبِعُهُ بَصَرَهُ حتى خَفِيَ عَلَينَا عَجَباً مِنْ حِرْصِهِ ، فَمَا قَامَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ وَثَمَّ مِنْهَا دِرْهِمٌ.
Enes ibn Mälik (r.a.) şeýle diýipdir: «Bahreýnden Allahyň Resulyna (s.a.w.) salgyt hökmünde pul gönderilipdi1. Ol: «Metjide döküň» diýdi. Bu pul Allahyň Resulyna (s.a.w.) iberilen iň köp puldy. Allahyň Resuly (s.a.w.) namaz okamaga baranynda, şol pullaryň üýşüp duran tarapyna bakman geçdi. Namaz okap bolanyndan soňra bolsa gelip, pullaryň ýanynda oturyp, gören adamsyna bir mukdar pul berip başlady. Ol şeýdip pul paýlap otyrka, Apbas (r.a.)2 onuň ýanyna gelip: «Ýa Allahyň Resuly, maňa-da ber. Çünki,men özüm üçin hem, Akyl3 üçin hem fidýe beripdim» diýdi4. Allahyň Resuly (s.a.w.) oňa: «Al!»diýdi. Apbas (r.a.) pullardan owuçlaryny dolduryp-dolduryp köýneginiň içine guýmaga başlady. Soňra alan pullaryny götermekçi boldy, emma galdyryp bilmedi. Ol: «Ýa Allahyň Resuly, birine buýruk ber, goý, ol muny arkama alyp bersin» diýdi.Allahyň Resuly (s.a.w.): «Bolmaz» diýdi. «Onuň ýaly bolsa, sen galdyryp, arkama alyp ber». Allahyň Resuly (s.a.w.) ýene: «Bolmaz» diýdi. Apbas (r.a.) şondan soňra biraz puly döküp, galanyny ýene ýerden götermäge synanyşyp durşuna: «Ýa Allahyň Resuly, birine buýruk ber, arkama alyp bersin» diýdi. Allahyň Resuly: «Bolmaz» diýdi. «Onda sen arkama alyp ber». Allahyň Resuly ýene: «Bolmaz» diýdi. Apbas (r.a.) ýene biraz puly yzyna dökdi. Soňra alan pullaryny ýerden göterip, arkasyna alyp gitdi. Allahyň Resuly (s.a.w.) onuň açgözlügine haýran galyp, gözümizden ýitýänçä yzyndan bakyp galdy. Allahyň Resuly (s.a.w.) şol puluň iň soňky dirhemini hem paýlap bolýança, oturan ýerinden turmady».
1Bahreýniň arap otparazlaryndan bolan hökümdary we sasanlylar tarapyndan buýurduň hökümdary edilip bellenen Münzir ibn Sawa diýen birine Ala ibn Hadramy (r.a.) Allahyň Resulynyň (s.a.w.) hatyny gowşuranyndan soň, Münzir bilen birlikde Bahreýniň halkynyň köpüsi iman getiripdi. Iman getirmedikler otparaz ýa-da ýehudy bolmaklarynda galypdylar. Yslamyň ýoluna girmedikler bilen salgyt tölemek barada şertnama baglaşylanyndan soňra tutuş Bahreýne Allahyň Resuly (s.a.w.) tarapyndan ýokarda ady agzalan Ala ibn Hadramyhökümdar bellenipdi. Salgyt tölenmeli wagty gelende, toplanan puly alyp, Medinä getirekjennetiligi buşlananlardan Ebu Ubaýda ibn Jerraha(r.a.) tabşyryldy. Ebu Ubaýda hezretleri bir wagtyň özünde ýüz müň dirhem, ýa bolmasa dinar getiripdi. Şol güne çenli ele salnan zekatdyr oljanyň hiç biri hem onuň ýaly köp däldi. Ibn Sagdyň rowaýatyna görä, Ala ibn Hadramynyň (r.a.) Allahyň Resulynyň (s.a.w.) hatyny alyp gelip, Bahreýniň halkyny yslam dinine girmäge çagyrmagy Huneýn oljasynyň Jiirränede paýlaşylanyndan soňra bolup geçipdi. Bu hasaba görä, ol hijriniň sekizinji ýylynyň aýagyna gabat gelýär.
2Apbas (r.a.) Allahyň Resulynyň (s.a.w.) doganoglan agasydyr.
3Akyl ibn Ebutalyp (r.a.) Allahyň Resulynyň (s.a.w.) doganoglan agasynyň ogly we hezreti Alynyň doganydyr.
4Apbas (r.a.) beýle diýmek bilen Bedir söweşinde çeken zyýanyny ýatlatmakçy bolýar. Allahyň Resulynyň (s.a.w.) mydama ýanynda bolanlaryň aýtmaklaryna görä, Bedir söweşinde musulmanlaryň eline ýesir düşen kuraýyş ýolbaşçylarynyň iň gowulary we abraýlylary benu haşymdan Apbas ibn Abdylmuttalyp, onuň doganoglan inisi Akyl ibn Ebutalyp ibn Abdylmuttalyp, beýleki bir doganoglan inisi Nöwfel ibn Harys ibn Abdylmuttalyp bilen Allahyň Resulynyň (s.a.w.) giýewisi Ebu As ibn Raby (r.a.) dagylardy. Sebäbi olar soňra yzly-yzyna –kimi Bedir söweşinde ýesir düşeninden soň, kimi-de Mekge boýun egdirilen gününde iman getiripdi.Ýesirleri öldürmezlik kararyna gelenlerinden soň, olaryň käbiri pul tölemezden azat edilýär. Aralarynda ýazyp-pozup bilýän birki adama ensar çagalaryna hat ýazmagy öwretmek teklip edilýär. Galanlarynyň bolsa her birinden baýlyklaryna görä fidýe alynýar. Apbas ibn Abdylmuttalyp hezretleri söwda we süýthorlyk arkaly baýlyk toplan baý adamlardan bolandygy üçin, oňa özünden başga-da doganoglanlary Akyl bilen Nöwfeliň, şonuň ýaly-da,Utba ibn Amryň fidýelerini hem tölemek teklip edildi. Ol bolsa diňe özi üçin ýüz, Akyl üçin hem segsen okyýýa(bir okyýýanyň kyrk dirheme barabardygyna görä, takmynan ýedi müň iki ýüz dirhem) bermek bilen çäklendi. Beýleki ikisi öz pullaryndan fidýe berip, janlaryny halas etdiler. Apbas fidýeleri töläninden soňra Allahyň Resulyna (s.a.w.) bakyp: «Meni kuraýyşyň garybynyň halyna saldyň. Ömrüm tamamlanýança ötene-geçene elimi serip oturmaly etdiň» diýdi. Allahyň Resuly-da (s.a.w.): «Ýa Ümmi Fadle (Apbasyň aýaly), saklamaga beren pullaryňa näme boldy? Bu ýere gelýärkäň: «Eger kazam dolaýsa, ine, şulary ogullarym Fadl, Abdullah we Kisem üçin ýygnap goý. Seni baý ýagdaýyňda terk ederin» diýip, gömýän ýeriňi görkezip ýygşyranaltynlaryňa näme boldy?»diýeinnden soň, bu sözleri eşiden Apbas (r.a.): «Walla, seniň Allahyň Resulydygyňa şaýatlyk edýärin. Aýalym bilen ikimiziň aramyzda bolan gürrüňi özümizden başga bir adam hem eşitmändi» diýip seslendi we iman getirýändigini öz doganoglan inisi hezreti Allahyň Resulyna (s.a.w.) mälim etdi. Ol Bedir wakasynda musulmanlara garşy duran müşrükleriň sapynda bolupdyr. Apbas hezretleri ozaldan imanly bolup, öz imanyny gizläp saklapdyr. Hijretden ozal olaýry-aýry köpsanly ýagdaýlarda Allahyň Resuly (s.a.w.) bilen pikirdeş bolup, oňa ýardam berşi ýaly, Allahyň Resuly (s.a.w.) ,özüniň pygamberdigini öz tiresine tassyk etdirmek üçin,janyny orta goýýan zamanynda hem onuň tarapyny alyp, tiredeşlerini öz inisi bilen ylalaşmaga çagyrardy. Hatda ensaryň Akabada kasam eden gijeleri Allahyň Resulyny şol ýere barýança (s.a.w.) ugratmak hormatyna-da eýe bolupdy. Şol bir wagtyň özünde dogany Ebu Lehep büsbütin başga bir topara goşulyp, Allahyň Resulynyň (s.a.w.) öz tiredeşlerine özüniň kimdigini mälim eden zamanynda, Pygamberimiziň (s.a.w.) ýanyndan aýrylman, onuň kölegesi ýaly bolup: «Munuň sözlerinden ägä boluň, doganoglanymyň ýagdaýyna biz hemme kişiden beter beletdiris. Bu ýalançydyr, jadygöýdür, kowumydyr tiresiniň adamlaryny biri-birleri bilen jet edendir» diýen ýaly sözleri gaýtalaýardy, aralarynda hakykata gulak asjak adam bar bolsa, şolar ýaly sözler bilen onda Pygamberimize (s.a.w.) bolan ýigrenç dörederdi, käteler bolsa olar bilen bilelikde ony daşlardy. Ine, Pygamberimiz (s.a.w.) üçin şunuň ýaly kynçylykly günlerde hezreti Apbasyň oňa beren ýardamlary ilkibaşdan yslama meýil edendigine şaýatlyk edip biler. Bu jeňde Mekgäniň musulmanlaryna goşulyşmasa-da, hijretden soňra musulmanlaryň şatlygyna şatlanyp, gaýgysyna gamlanýardy, käte bu halyny daşyna çykaryp, müşrükleriň tankydyna we yzasyna duçar bolýardy. Hatda hijret wagtynda kuraýyşlylaryň habaryny we ýagdaýlaryny ýazyp ibermek üçin Mekgede galmagy Allahyň Resulyny (s.a.w.) makullap, oňa ýakynlaşmagy bilen baglanyşyklydygy aýdylýar. Ol kuraýyş Bedir söweşine taýýarlyk görýän wagtynda pul-emläk we öz gara güýji bilen musulmanlara kömek bermekden daşda durmady. Şol sebäpli hem Bedir söweşiniň bolup geçen güniAllahyň Resuly (s.a.w.): «Kim Apbasa gabat gelse, ony öldürmesin. Ol özi göwnemän, müşrükleriň azar bermegi bilen ýurdundan çykanlardandyr» diýip yglan etdiripdi. Onuň imanlydygy Pygamberimize (s.a.w.) mälim bolsa-da,beýlekilerden tapawutlandyrylman, daşky hereketlerine görä çemeleşilip, fidýe tölemäge mejbur edilmegi atalarynyň, ogullarynyň, dogan-garyndaşlarynyň hemmesi pul garasyny görmedik we hakyky ýagdaýdan habary bolmadyk muhajir sahabalaryň göwnüni tapmak üçindi. Hezreti Apbas Bedir söweşinden soňra hijret etmäge rugsat dilese-de, Pygamberimiziň (s.a.w.) tarapyndan oňa: «Doganoglanym, ýeriňden gozganma. Allahü tagala pygamberligi meniň bilen tamamlaýşy ýaly, hijreti-de seniň bilen tamamlar»diýip hat ýollandygy hakynda bir rowaýat bar. Iň soňunda şeýle hem boldy. Iň soňky muhajir hezreti Apbasdyr. Mekge boýun egdirileninden soňra: «Ýeňişden soňra hijret ýok» diýlip yglan edildi. Mekgäni boýun egdirmek üçin Allahyň Resulynyň (s.a.w.) sapara çykanyndan bihabar bolan Apbas hijret niýeti bilen ýurduny terk edip, Medinä tarap ugrapdyr we Ebwada yslam goşunlaryna duşup, olar bilen birlikde Mekgä dolanypdyr. Hezreti Apbas (r.a.) musulman bolup hem, onuň iman getirendiginiň hormatly sahabalardan gizlin saklanmagy,müşrükleriň ýagdaýyny habar bermek hyzmatyny ýerine ýetirmegine päsgel bermezlik bilen baglanyşykly bolşy ýaly, oňa ýagşylyk ediljek bolunmagy bilen hem baglanyşyklydyr. Sebäbi ol süýthorlyk arkaly baýamagy özüne kesp edinen adam bolansoň, onuň yslam ýoluna girendiginiň mälim bolmagy ähli arzuwlarynyň soňuna çykyp bilerdi. Mekgäniň boýun egdirilen güni kuraýyş müşrükleriniň güýç-kuwwatlaryndan dynmagy sebäpli, onuň mundan beýläk imanyny gizlemek zerurlygyaradan aýryldy. Hezreti Apbasyň bu ýeňişden birnäçe aý geçeninden soňra Medinä gelen Bahreýn salgydyndan özüne-de berilmegini talap edip: «Özüm üçin-de, Akyl üçin-de fidýe beripdim» diýmegi, imanly mahaly müşrükler ýaly şunça uly zyýan çekendigini aýtdygydy.