258 Allahyň Resulynyň (s.a.w) Medinede birnäçe wagtlap Beýtil-Mukaddesiň ýerleşýän ýerine tarap garap namaz okamagy
عَنْ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ صَلَّى نَحْوَ بَيْتِ الْمَقْدِسِ ، سِتَّةَ عَشَرَ أَوْ سَبْعَةَ عَشَرَ شَهْرًا ، وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ يُحِبُّ أَنْ يُوَجَّهَ إِلَى الْكَعْبَةِ ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ: قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ. فَتَوَجَّهَ نَحْوَ الْكَعْبَةِ . وَقَالَ السُّفَهَاءُ مِنْ النَّاسِ ، وَهُمْ الْيَهُودُ: مَا وَلاَّهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمْ الَّتِي كَانُوا عَلَيْهَا قُلْ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ . فَصَلَّى مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ رَجُلٌ ، ثُمَّ خَرَجَ بَعْدَ مَا صَلَّى فَمَرَّ عَلَى قَوْمٍ مِنْ الأَنْصَارِ فِي صَلاةِ الْعَصْرِ نَحْوَ بَيْتِ الْمَقْدِسِ فَقَالَ هُوَ يَشْهَدُ أَنَّهُ صَلَّى مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وسَلَّمَ ، وَأَنَّهُ تَوَجَّهَ نَحْوَ الْكَعْبَةِ فَتَحَرَّفَ الْقَوْمُ حَتَّى تَوَجَّهُوا نَحْوَ الْكَعْبَةِ .
Bera ibn Azyp (r.a.) şeýle diýipdir: «Allahyň Resuly (s.a.w.) on alty, on ýedi aýlap Beýtil-Mukaddese bakyp namaz okady1. Ýöne kyblasynyň Beýtil-Haramyň ýerleşýäntarapyndabolmagyny arzuw ederdi2. Bir gün Allahü tagala: قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ= „Kad neraa takallübe wejhike fissemääää-i. Fe-lenüwelliýenneke kyblaten terzaahä. Fe-welli wejheke şatral-Mesjidil-haraami” (golaý manysy: „Biz seniň ýüzüňi gökden aýyrmaýanydygyňy (ýokarlardan ihjek habara garaşýandygyňy) bilýäris. Ine, indi seni razy boljak kyblaňa tarap öwürýäris. Indi sen ýüzüňi Metjidi- Haramyň ýerleşýän tarapyna öwür!”. „Bakara” süresiniň 144-nji aýatyndan) aýatyny indirdi. Şondan soňra Allahyň Resuly (s.a.w.) Käbäniň ýerleşýän tarapyna döndi. Şol sebäpli (bu waka barada habar beren sahaba şu ýerde ýehudylaryň aýdan sözüni we olara berlen jogaby öz içine alýan yzdaky aýaty okapdyr): سَيَقُولُ السُّفَهَاءُ مِنَ النَّاسِ مَا وَلَّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُوا عَلَيْهَا قُلْ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ= „Se-ýekuwlüssüfehääää-ü minennäsi mä wellähüm an kyb-letihimülletiý känuw aleýhä. Kul lillähil-maşryku wel-magrybü” (golaý manysy: „Birtopar akylsyz kişiler: „Hemişe ýüzlenýän kyblalaryndan başga tarapa dönmeklerine näme sebäp bolduka?” diýerler. Sen olara aýt: „Gündogar hem, günbatar hem Allahü tagalanyňkydyr”. „Bakara” süresiniň 142-nji aýatyndan). Soňra onuň bilen bile namaz okanlardan biri2 namazdan çykdy. Ol Beýtil-Mukaddesiň ýerleşýän tarapyna ýäzlenip, ikindi namazyny okap duran birtopar ensara duşdy we olaryň ýanyna baryp: «Allahyň Resuly (s.a.w.) bilen birlikde Mekgä bakyp namaz okandygyma Allahü tagalanyň öňünde şaýatlyk edýärin» diýdi.Şol ýerdäkijemagat derrewduran ýerlerinde Käbä tarap öwrüldi”.
1Allahyň Resulynyň (s.a.w.) on sekiz ýa-da on üç aýlap şol tarapa bakyp namaz okandygyny habar berýän rowaýatlar hem bar. Şol döwrüňdokuz ýa-da on aýa deňdigini aýdýanlar bar bolsa-da, burowaýatlar ygtybarly hasap edilmeýär. Pygamberimiziň (s.a.w.) hijretiniň hijriniň birinji ýylynyň rebbiülewwel (dört tirkeşikleriň birinji aýy) aýynda bolup geçendigine, kyblany üýtgetmek baradaky aýatyň hem hijriniň ikinji ýylynyň rejep aýynyň ortalarynda inendiginiň takyk bellidigine görä, bu döwrüň on alty aýlap dowam edendigi hakda aýdylýan rowaýat hemmesinden güýçlüdir.
2Ahmet ibn Hanbalyň Ibn Apbasyň adyndan beýan eden rowaýatynda hezreti Pygamberimiziň (s.a.w.) Mekgede Beýtil-Mukaddes bilen Käbäniň ikisine birlikde ýüzlenip namaz okandygy aýdylýar. Mundan Beýtil-Mukaddese tarap ýüzlenýän wagty onuň heniz Mekgede ekenligini aňyp bolýar. Ýöne Pygamberimiziň (s.a.w.) beýik kalbynyň ilkinji we iň soňky kyblasy bolan hormatly Käbä ýüzlenmek arzuwyndan hiç haçan hem geçmändigi üçin, hem buýrugy ýerine ýetirmek, hem-de tüýs ýüreginden söýen ýeri bolan Käbeden, Beýtillahdan namaz wagtynda jyda düşmezlik maksady bilen, (käbir rowaýatlarda beýan edilişine görä) ýemen sütüni bilen hijr sütüniniň (rükni- Hisr) aralygyny nazarlapdyr. Hijretden soňra iki kybla birlikde bakmak mümkin bolmandygy üçin on alty aýlap diňe Beýtil-Mukaddese tarap namaza durupdyr. Ýöne (Kuranyň aýatlaryndan mälim bolşuna görä) şu döwrüň içinde-de onuň köňli Käbäni küýsär durardy. Tabaranynyň Ibn Jüreýjiň adyndan beýan eden rowaýatyna görä, hijretden öň we wahy inip başlan döwürlerinde kybla hormatly Käbe ekeni. Soňra oňa garap namaz okamak gadagan edilip, üç ýyl çemesi döwrüň içinde Beýtil-Mukaddese garap namaz okalypdyr. Kyblany iň soňky gezek üýtgetmek baradaky wahy ikindi ýa-da öýle namazlarynyň biri mahalynda inipdir. Ýöne onuň öýle namazy wagtynda inendigi hakdaky rowaýatyň has ygtybarly bolmagy mümkindir. Sebäbi (38-nji hadysa seret) habarçynyň şaýatlyk etmegine esaslanyp, Beýtil-Mukaddesiň ýerleşýän tarapyndan Käbä tarap dönen ensar jemagaty şol wagt ikindi namazyny okaýardy. Diýmek,Beýtil-Mukaddese garap namaz okamak ondan öň gadagan edilen bolmaly. Kubanyň halky bolsa ertesi gün ertir namazy wagtynda bu habary eşidipdirler. Çünki,olar Medineden uzakda ýaşaýardylar.