505 Allahyň Resulynyň (s.a.w.) hutbada ýagmyr dogasyny etmegi

Başy » JUMA NAMAZY KITABY » 505 Allahyň Resulynyň (s.a.w.) hutbada ýagmyr dogasyny etmegi

    عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: أَصَابَتِ النَّاسَ سَنَةٌ عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، فَبَيْنَمَا النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَخْطُبُ فِى يَوْمِ جُمُعَةٍ ، قَامَ أَعْرَابِيُّ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ هَلَكَ الْمَالُ ، وَجَاعَ الْعِيَالُ ، فَادْعُ اللَّهَ لَنَا ، فَرَفَعَ يَدَيْهِ ، وَمَا نَرَى فِي السَّمَاءِ قَزَعَةً ، فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ مَا وَضَعَهُمَا حَتَّى ثَارَ السَّحَابُ أَمْثَالَ الْجِبَالِ ، ثُمَّ لَمْ يَنْزِلْ عَنْ مِنْبَرِهِ حَتَّى رَأَيْتُ الْمَطَرَ يَتَحَادَرُ عَلَى  لِحْيَتِهِ ، فَمُطِرْنَا يَوْمَنَا ذَلِكَ ، وَمِنَ الْغَدِ ، وَمِنْ بَعْدِ الْغَدِ ، وَالَّذِي يَلِيهِ حَتَّى الـجُمُعَةِ الأُخْرَىَ ، وَقَامَ ذَلِكَ الأَعْرَابِيُّ ، أَوْ قَالَ غَيْرُهُ ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ تَهَدَّمَ الْبِنَاءُ ، وغَرِقَ الـمَالُ ، فَادْعُ الله لَنَا فَرَفَعَ يَدَيْهِ ، فَقَالَ: (اللَّهُمَّ حَوَالَيْنَا وَلاَ عَلَيْنَا). فَمَا يُشِيرُ بِيَدِهِ إلَى نَاحِيَةٍ مِنَ السَحَابِ إلاَّ انْفَرَجَتْ ، وَصَارَتِ الـمَدِينَةُ مِثْلَ الجَوْبَةِ ، وَسَالَ الْوَادِي قَنَاةُ شَهْراً ، وَلَمْ يَجِيءْ أَحَدٌ مِنْ نَاحِيَةٍ إلاَّ حَدَّثَ بِالجَوْدِ.

 

Enes (ibn Mälik)(r.a.) şeýle diýipdir: «Allahyň Resulynyň (s.a.w.) zamanynda bir gezek adamlar gytçylyga duçar bolupdylar. Juma günleriniň birinde Allahyň Resuly (s.a.w.) hutba okap durka, çarwa araplaryň biri ýerinden turup1: «Ýa Allahyň Resuly2, mallar heläk boldy, bala-çagalar hem aç galdy3. Biziň üçin bir doga et!» diýip haýyş etdi. Allahyň Resuly (s.a.w.) mübärek ellerini ýokary galdyrdy4. Şol wagt gözümize gögüň ýüzünde bir bölek bulut hem görünmeýärdi5. Janym gudratly elinde bolan Allahdan kasam edýärin: bulutlar dag ýaly bolup, gögüň ýüzüni tutýançalar, ol mübärek ellerini aşak indirmedi we ýagmyr ýagmaga başlaýança-da münberinden düşmedi6. Münberden inende, onuň mübärek sakgalynda ýagyş damjalarynyň bulduraýandygyny gördüm7. Şol gün, ertesi, birigüni... tä indiki juma çenli üstümize ýagmyr ýagdy durdy8. Indiki jumada ýene şol öňki çarwa arap ýa-da başga biri9 ýerinden turup10: «Ýa Allahyň Resuly, binalar ýykyldy, mallar hem suwa gark bolmaga başlady. Biziň üçin bir doga et!11» diýip haýyş etdi. Şondan soňra Allahyň Resuly (s.a.w.) ýene mübärek ellerini ýokary galdyrdy we: «Allahym, üstümize däl-de, töweregimize ýagdyr!» diýip doga etdi12. Ol bu sözleri aýdýan mahaly mübärek eli bilen haýsy tarapdaky buluda yşarat etse, şol ýer açyldy we Medine töweregi ýapyk, üsti açyk meýdan ýaly boldy13. Kanat jülgesi bir aýlap dynman suwdan dolup akdy. Daş töwerekden gelenler hem bol ýagmyr ýagandygyny gürrüň berdiler».

 

1 Buhadysy-şeribiEnesiň (r.a.) adyndanbeýanedenler, onymanylarybiri-biriniňkä ýakynbolandürlihilisözlerbilenrowaýatedip, BuharybilenMüslimhembuhadysydürliýollardanköpgezekgaýtalapbeýanedipdirler. Mysalüçin, buýerdäkirowaýatlaryň birinde: «Allahyň Resuly(s.a.w.) jumagüniaýaküstündeduranýerindenhutbaokapdurka,biradammünberiň garşysyndakygapydangirip, onuň garşysyndadurdy» diýilse, beýlekirowaýatda: «Därül-kazatarapyndakygapydangirdi» diýlip, dogaetmegihaýyş edençarwaarabyň haýsygapydangirendigibeýanedilýär. YmamAhmediň beýanedenrowaýatyndanEnesiň (r.a.): «Şolwagtmenmünberi-şeribiň ýanyndadikdurdym» diýensözlerihembolup, busözleronuň rowaýatynyň ynandyryjylygynyhashemartdyrýar.

            «Därüm-kaza» diýenleri hezreti Omaryň (r.a.) bergisine derek satylan öýüdi. Ol şehit bolup, baky dünýä göçjek döwründe öz boýnundaky altmyş sekiz müň dirhem berginiň ödelmegi üçin bu öýi satmagy, onuň puly bergisini bermäge ýetmedik ýagdaýynda, adyý tiresine ýüz tutmagy, ýene ýetmese, kuraýyşdan kömek soramagy ogly Abdullah bilen gyzy — musulmanlaryň enesi Hafsa (r.a.) wesýet edipdi. Ilkibaşda bu öýe: «Däri-kazaýy deýni-Omar» diýlip, gide-gide gysgaldylyp, oňa diňe «Därül-kaza» diýilmäge başlanypdyr. Bu öýi Mugawyýa ibn Sufýan satyn alyp, soň-soňlar Merwan ibn Hakem Medinäniň emiri bolan döwründe, onuň garamagyna geçýär. «Därül-kazany» «Därül emäre» diýip atlandyranlar şu ýagdaýy göz öňünde tutan bolup çykýarlar.

Başga bir rowaýata görä, «Därül-kaza» Abdyrahman ibn Awfyň (r.a.) öýi eken. Onuň gijelerine şol ýerde ýeke özi oturyp, adamlar bilen ýüzbe-ýüz bolmazdan höküm berendigi üçin, ol öýe şeýle at berlenmiş. Bu rowaýata görä, öýi Mugawyýa ibn Ebu Sufýana Abdyrahmanyň (r.a.) ogullary satanmyşlar. Bir döwürde hökümetiň resmi arhiwi we hazynasy şol ýerde saklanypdyr.

2 Başga bir ýoldan gelip ýeten rowaýatda: «Adamlar aýaga galkyp: «Ýa Allahyň Resuly... diýip gygyrdylar» diýlipdir. Bu rowaýata görä, şeýle haýyş bilen bir çarwa arap däl-de, bir jemagat ýüz tutan bolup çykýar.

3 Bir rowaýatda: «Ýagyş ýagmasy azaldy. Allaha doga et, goý, ýagyş ýagdyrsyn»; başga bir rowaýatda: «Ýagyş ýagmasy azaldy, agaçlar gurady, dört aýakly haýwanlar gyryldy»; ýene bir rowaýatda: «Mallar gyryldy, ýollar ýapyldy»; başga bir rowaýatda-da: «Mallar gyryldy, bala-çaga heläk boldy, adamlar gyryldy» diýlipdir. Bu ýerde agzalýan mallar düýe, sygyr ýaly haýwanlardyr. Guraklyk sebäpli ýollaryň ýapylmagy adamlaryň hem, münülýän haýwanlaryň hem güýçden gaçyp, sapara çykmak mümkinçiliginiň bolmandygy bilen baglanyşyklydyr.

4 Buharynyň kitabyndaky beýleki rowaýatlarda käte: «Allahümme eskanä, Allahümme eskanä», käte-de: «Allahümme agsena, Allahümme agsena» diýip, Allahyň Resulynyň (s.a.w.) gaýta-gaýta seslenendigi aýdylýar. Bu jümleleriň ikisi-de: «Allahym, bize ýagmyr ber» diýmegi aňladýar. Käbir rowaýatlarda onuň bu dilegi üç gezek gaýtalandygy beýan edilýär. Bir rowaýatda-da: «Allahyň Resuly (s.a.w.) mübärek ellerini galdyryp, doga etdi, adamlar hem onuň bilen birlikde ellerini galdyryp doga etdiler» diýlipdir.

Doga edeňde elleriňi göge tarap uzatmak Allahü tagalanyň öňünde özüňi pes saýmagy aňladýandygy üçin, doganyň edeplerinden biri hasap edilýär. Tirmiziniň öz kitabynda Selman Parsynyň (r.a.) adyndan beýan eden hadysy-şeribine görä, Allahyň Resuly (r.a.): «Allahü tagala Hezretleri haýa we kerem eýesidigi üçin, bir kişi ellerini özüne tarap galdyranda, olary boş gaýtarmakdan Onuň haýa etjekdigi şübhesizdir» diýipdir. Ýöne bu hadysy käbirleri merfuw, beýlekileri bolsa mürsel hadys hökümünde beýan edipdirler. Şonuň ýaly-da, doganyň bu edebi barada-da jedel edilmän durulmandyr. Müslimiň we Tirmiziniň beýan eden rowaýatlaryna görä, Umara ibn Rugaýba Sekafy (r.a.) Yragyň wälisi Bişr ibn Merwanyň münberiň üstünde durup, ellerini galdyryp doga edişini göreninden so: «Allah şu iki sany gysgajyk elleriň belasyny bersin. Wallahy, men Allahyň Resulynyň (s.a.w.) doga edişini görüpdim. Şunçajykdan artyk mübärek ellerini galdyrmaýardy» diýipdir we süýem barmagy bilen onuň elini näçeräk galdyrandygyny görkezipdir. Bir rowaýata görä, Mälik şu rowaýata esaslanyp, doga edeňde, elleriňi galdyrmagyň mekruwhdygy bilen ylalaşypdyr. Beýleki alymlar bolsa islendik dogada eliňi galdyrmagyň bolýandygyny aýdýarlar. Buhary hem alymlaryň esasy köplüginiň bu pikirini tassyklamak üçin, bu hadysy şu ýerde ýerleşdiripdir. Umaranyň (r.a.) gürrüň beren hadysynyň hökümini ýatyran ygtybarly hadyslaryň sany örän köpdür. Mysal üçin, Allahyň Resulynyň (s.a.w.) mübärek goltuklarynyň agy görünýänçä ellerini galdyryp, doga edendigini Buhary Enes bilen Ebu Musa Eşgarynyň (Allah ikisinden hem razy bolsun!) atlaryndan bir merfuw hadysy rowaýat edipdir (254-nji hadysa-da seret). Käbir alymlar bolsa yzda beýan ediljek 541-nji hadysa esaslanyp, diňe ýagmyr dogasynda elleriňi galdyrmagyň bolýandygyny aýdypdyrlar.

Doga edepleriniň biri-de, iň soňunda elleriňi ýüzüňe sylmakdyr. Mysal üçin, Tirmiziniň kitabynda Abdullah ibn Omaryň (r.a.) adyndan beýan edilen rowaýata görä, onuň kakasy hezreti Omar (r.a.): «Doga edip, ellerini galdyranda, mübärek ýüzüni elleri bilen sylmazdan, aşak indermezlik Allahyň Resulynyň (s.a.w.) adatydy» diýipdir. Şonuň ýaly-da, «Süneni Ebu Dawut» kitabynda we Tirmiziniň kitabynda Saýyp ibn Ýezit ibn Sagydyň (r.a.) adyndan beýan edilen rowaýatda onuň kakasynyň hem Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ellerini galdyryp doga edende, ellerini mübärek ýüzüne sylandygyny aýdandygy habar berilýär.

Şonuň ýaly-da, käbir alymlaryň aýtmagyna görä, doga edeňde elleriňi galdyrmak bilen birlikde, eger bela-beterden gorap saklamagy dileseň, elleriň arkasyny, özüň üçin bir zat dileseň, aýalaryňy asmana bakdyrmak sünnetdir. Mysal üçin, «Süneni Ebu Dawut» kitabynda Mälik ibn Ýesäriň (r.a.) adyndan beýan edilen rowaýatda: «Allahü tagaladan bir zady diläniňizde, aýalaryňyz bilen dileg edip, elleriňiziň arkalary bilen dileg etmäň» diýlipdir.

5 Buharynyň kitabynda Enesiň (r.a.) adyndan beýan edilen başga bir rowaýatda: «Wallahy, şol pursatda biz gögüň ýüzünde ne galyň, ne ýuka bulut, hiç, bir zat görmeýärdik. Biziň bilen Sel dagynyň aralygynda şol döwürde, öý hem, bina hem — hiç bir zat ýokdy»; «Süneni Ebu Dawut» kitabyndaky rowaýatda: «Gök ýüzi aýna ýaly ýaldyryp durka doga etdi. Birden ýel turdy. Soňra bir bulut peýda boldy. Soňra bulutlar toplanyp, meşik ýaly boşady. Öýlerimize barýançak, suwa bata-bata ýöredik» diýilýär.

6 Buharynyň kitabyndaky başga bir rowaýata görä, Enes (r.a.): «Birden Allahyň Resulynyň (s.a.w.) arka tarapyndan galkan görnüşindäki bir bölek bulut çykyp geldi. Ol bulut asmanyň ortarasyna baryp, töwerege ýaýrady. Soňra ýagmyr ýagmaga başlady. Wallahy, bir hepdeläp Günüň ýüzüni görmedik» diýip, ýagyş ýagmagynyň nähili başlanandygyny beýan edýär.

7 Metjidi-Şeribiň üstüniň örtülendigine garamazdan, Allahyň Resulynyň (s.a.w.) ezilmegi üçegiň hurma şahalary bilen ýapylyp, hurma şahalaryndan ýagyş damjalarynyň syrygmagy bilen baglanşyklydyr (270, 278, 279, 280-nji hadyslara-da seret).

Bu rowaýatdaky sözler hem, beýleki rowaýatlardaky sözler hem Allahyň Resulynyň (s.a.w.) dogalarynyň Allahü tagalanyň dergähinde derrew kabul bolandygyny görkezýär. Doganyň yzysüre derrew bulutlar peýda bolup, heniz hutba tamamlanmazyndan öň ýagyş damjalary Allahyň Resulynyň (s.a.w.) mübärek sakgalyny ezipdir. Bulutlaryň süýşüp gelişlerini görüp, hutbany bes etmek we derrew namaz okadyp, jemagaty öýlerine ugratmak has göwnüňe jaý mahaly, Allahyň Resulynyň (s.a.w.) tä ezilýänçä münberde galmagy tötänden däldir. Allahü tagalanyň kereminiň nyşanynyň bedenine gös-göni galtaşmagy Allahyň Resulynyň (s.a.w.) isleýän zadydy. Mysal üçin, Müslimiň kitabynda Enesiň (r.a.) adyndan beýan edilip, ýagyş ýagmagy bilen baglanyşykly başga bir wakadan söz açýan hadysda Enes (r.a.): «Bir gezek biz Allahyň Resuly (s.a.w.) bilen birlikde ýagmyryň aşagynda galdyk. Allahyň Resuly (s.a.w.) ýapynjasyny çykardy. Onuň bedenine ýagyş damjalary degdi». Näme üçin beýle edýändigini soranymyzda, ol: «Bu rehmet Allahü tagala Hezretleriniň heniz täze ýaradan bir rehmetidir, şonuň üçin şeýdýärin» diýip jogap berdi» diýýär.

8 Buharynyň beýan eden başga bir rowaýatynda: «Şol pursat üstümize ýagyş ýagmaga başlady. Ýene biraz duran bolsak, öýümize gitjek ýolumyzy tapjak däldik. Ondan soňky juma çenli rehmet üstümize şol ýagdy durdy, ýagdy durdy»; ýene bir rowaýatynda: «Çykdyk we öýlerimize barýançak suwa batyp-çümüp ýöredik»; başga bir rowaýatynda-da: «Şeýle bir ýagyş ýagyp, Medinäniň suw akýan hanalary akdy durdy» diýlişi ýaly, Ibn Huzaýmanyň bir rowaýatynda-da: «Şeýle bir ýagdy welin, öýleri golaýda ýerleşýän ýetginjeklere magşalasynyň arasyna dolanmak bir dert boldy» diýlipdir.

9 Buhyrynyň kitabynda Şerik ibn Abdullah ibn Nemiriň adyndan beýan edilen rowaýata görä, Şerik Enesden (r.a.): «Bu ýene şol öňki adammydy?» diýip sorapdyr. Olam: «Bilmeýärin» diýip jogap berenmiş.

10 Yzda beýan ediljek 538-nji hadysdaky rowaýata görä, çarwa arap metjide ýene münberiň garşysynda ýerleşýän gapydan gelipdir.

11 Başda gelen çarwa arabyň ýa-da ikinji gelen çarwa arabyň ýagmyryň ýagmagynyň kesilmegini dilemegi we dileginiň hem Allahyň Resulynyň (s.a.w.) eden dogasy netijesinde kabul bolmagy, köpe çekende, ýagmyryň kesilmegi üçin hem doga etmäge rugsat berilýändigini görkezýär. Muňa tefsirçi Askalany «howany açma dilegi» diýip at beripdir. Ýöne bu ikinji doganyň kerem we nygmat bollugyndan zeýrenip däl-de, rehmet we nygmatyň baky we dowamly bolmagyny dilemek bilen birlikde diňe zeleliň aradan aýyrylmagyny dilemek görnüşinde bolmagy, şükür etmegiň edeplerindendir.

12 Bir rowaýatda bu jümle: «Adam oglunyň şeýle çalt doýunmagyna ýylgyrdy» görnüşinde berlipdir.

13 Bir rowaýatda: «Bulutlaryň saga, sola tarap bölünendigini we töwerekdäkileriň üstüne ýagyş ýagyp durka, Medinäniň halkynyň üstüne ýagmaýandygyny gördüm»; ýene bir rowaýatda: «Bulutlar Medinäniň üstünden, mata düýrülen ýaly bolup düýrüldi»; başga birinde: «Şol wagt Medinäniň üsti syryldy. Bulutlar Medinäniň töweregine ýagýarka, Medinä bir damja hem dammaýardy. Medinäni synladym. Ol başbogy bilen saralan kellä çalym edýärdi»; 538-nji hadysda-da: «Metjitden çykyp, Günüň astyndan ýöredik» diýlipdir. Bu rowaýatyň haýsy nusgasyna bakylsa-da, Allahyň Resulynyň (s.a.w.) aýdyň mugjyzasy hökmünde (öňki jumada-da bolşy ýaly) bu jumada-da dogasynyň derrew kabul bolandygy görünýär.