545 Allahyň Resulynyň (s.a.w.) Şamdaky we Ýemendäki musulmanlara bereket diläp eden dogasy
عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِي الله عَنْهُمَا: عَنِ النَّبِي صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قالَ:(اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي شَامِنَا وَفي يمَنِنَا). قالُوا: وَفي نَجْدِنَا ، قالَ: (اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا في شَامِنَا وَفي يمَنِنَا). قَالُوا: وَفي نَجْدِنَا ، قَالَ: (هُنَاكَ الزَّلاَزِلُ وَالْفِتَنُ ، وَبِهَا يطْلُعُ قَرْنُ الشَّيطَانِ).
Abdullah ibn Omaryň (r.a) adyndan beýan edilen ygtybarly bir rowaýata görä, bir gezek Allahyň Resuly(s.a.w): «Allahümme bärik lenä fiý Şäminä we fiý Ýemeninä», ýagny»: «Allahym, Şamymyzda, Ýemenimizde1 bizi bereketli kyl» diýip doga edipdir. Käbir kişiler: «Nejdimizde-de2» diýip seslenipdirler. Allahyň Resuly-da (s.a.w): «Allahümme bärik lenä fiý Şäminä we fiý Ýemeninä» diýip, öňki dogasyny gaýtalapdyr. Olar ýene: «Nejdimizde-de» diýip seslenenlerinden soň, Pygamberimiz (s.a.w): «Ýer titremeleriniň, pitneleriň ýeri, ine, şol ýerdedir. Şeýtanyň ymmaty-da3 şol ýerde dogjakdyr» diýipdir.
1«Nazarati Ýemeneten we Şämiten» jümlesiniň: «Sagyma, soluma bakdym» diýen manyny berýändigine we Käbäniň gapysyna arkasyny berip duran adamyň sag tarapynda Ýemeniň, sol tarapynda-da Şamyň galýandygyna görä, bu ýerde Hijazyň günortasynda we demirgazygynda ýerleşýän yslam ülkeleriniň hemmesi göz öňünde tutulan bolmagy hem, diňe Ýemen we Şam welaýatlary göz öňünde tutulan bolmagy hem mümkin. Ýöne beýleki hadyslarda Ýemeniň we Şamyň artykmaç taraplarynyň ýörite nygtalmagy ikinji çaklamanyň dogrudygyny aýtmaga mümkinçilik berýär.
2 Hijaz bilen Ýemeniň kenarýaka taraplaryna Tihäme diýilýär. Mekgeýi-Mükerremä Tihäme diýilmegi şonuň bilen baglanyşyklydyr. Hijazyň gündogaryndan başlap, Yraga çenli uzalyp gidýän ýaýla-da Nejd diýip atlandyrylypdyr.
3 Bu ýerde «ymmat» diýlip terjime edilen «karn» sözi bir döwürde ýaşaýan adamlaryň toplumy manysyny berşi ýaly, bir Nebi peýda bolan zamanynda ýaşanlarhem, ylym adamlarynyň bir topary hembu söz bilenaňladylyp bilinýär. Şonuň üçinhem «karni-şeýtan» jümlesi «şeýtanyň ymmaty» diýmegi aňladýar. Mysal üçin, Deçjalyň şol ülkede, ýagny ýehudy alymlarynyň aýtmaklaryna görä, Yrak tarapda peýda boljakdygy aýdylýar. Müslimiň kitabynda beýan edilen rowaýata görä, Ibn Omar (r.a) Allahyň Resulynyň (s.a.w) beren şu habary sebäpli Yragyň ýaşaýjylaryny gowy görmändir. Mysal üçin, ol bir gezek yraklylara ýüzlenip: «Eý yraklylar, kiçi günäleriň nämedigini öwrenmekde maýda eläp, syk dokaýarsyňyz! Soňra uly günäleri etmäge-de biperwaý garaýarsyňyz» diýipdir. Ol bu sözleri Hüseýin (r.a) şehit bolanнтdan soň haja gelen käbir yraklylaryň yhramdaka büre öldüreniň fidýe tölemelidigi ýa-da tölemeli däldigi barada beren soraglary sebäpli diline alypdyr.
Allahyň Resulynyň (s.a.w) dogasynda Ýemen bilen Şamyň ýörite agzalmagy bu iki ülkäniň mübärek ülkelerdigine şaýatlyk edýär. Nejdiň, has dogrusy Maşrygyň halkynyň bu dogada agzalmazlygynyň hikmeti bolsa hadysyň özünde düşündirilipdir. Ol ýeriň Allahyň gazabynyň nyşany bolan güýçli ýer titremeleriniň ýatagydygy, pitne ojagydygy, şeýtanyň ymmatynyň höwürtgesidigi Allahyň Resulyna(s.a.w) mälim bolany sebäpli, şol ýer üçin Allaha doga etmäge dili barmandyr. Çünki ol Allahyň takdyryny öňünden bilip durkaň, onuň garşysyna doga etmegiň edeplilik däldigini bildirmek isläpdir. Nejd taraplarynda bolup geçen uly ýer titremeleri barada maglumatymyz bolmasa-da, Allahyň Resulynyň (s.a.w) bu habarynyňhem, şuňa meňzeş köp-köp habarlaryň amala aşyşy ýaly, bir gün hakykata öwrüljekdigi şübhesizdir. Hijazyň gündogar tarapynda gopan pitneler babatda aýdylanda bolsa, olar örän köpdür. Pygamberimiziň (s.a.w) zamanasynda halkyň arasyny bulan ýalan pygamberler, hezreti Ebu Bekriň (r.a) haliflik eden döwründe dinden çykanlaryň turzan jeňleri, sahabalaryň arasynda soňra ýüze çykan söweşler we şuňa meňzeş wakalar bu habary tassyklaýan taryhy wakalardyr. Bu hadysy Buharynyň kitabynda Ebu Hüreýräniň (r.a) adyndan rowaýat edilen: «Iman Ýemendedir. Pitne bolsa, ine, şujagaz ýerdedir. Şeýtanyň ymmaty, ine, şu ýerden örňär» hadysy hem tassyklaýar. Imanyň Ýemendedigi baradaky habarda yslam dinini mallary we janlary bilen goran ensaryň gelip çykyşlary boýunça ýemenlidiklerine yşarat edilýär. «Muwatta» kitabynda we Buharynyň hem-de Müslimiň «Sahyh» atly kitaplarynda Ebu Hüreýräniň (r.a) adyndan beýan edilip, Ýemenden gelen eşgary tiresiniň ilçiler topary babatda aýdylan başga bir merfuw hadysda-da: «Ine, siziň ýanyňa Ýemeniň ýaşaýjylary geldi. Ýemenliler örän akýürek we kalby ýumşak adamlardyr. Iman Ýemendendir, hikmethem Ýemendendir. Allahy inkär etmegiň başy maşryk tarapyndadyr. Öwünmek bilen begsiremek düýe eýelerine, salyhatlylyk we agraslyk dowar eýelerine mahsusdyr»diýlipdir. «SüneniEbu Dawut» we «SüneniTirmizi» atly kitaplarda Abdyrahman ibn Amr ibn Asyň, Zeýt ibn Sabydyň, Abdullah ibn Hawalanyň, Ebu Derdanyň (Allah olardan razy bolsun!) atlaryndan beýan edilen hadyslarda-da Şama hijret etmegiň we ol ýerde ýaşamagyň artykmaçlyklary hakynda gürrüň berilýär.
Bu hadysyň Buhary tarapyndan istiska hakdaky hadyslaryň soňunda ýerleşdirilmeginiň öz hikmeti bar. Gurakçylyk we gymmatçylyk ýaly kynçylykly döwürlerde we geçmişde heläk edilen ymmatlara azap hökmünde gönderilendiginden çet tutup, bu ymmatyňhem azap alamatlary hasaplap biljek hadysalary bolan gök gümmürdisi we ýyldyrym çakmagy ýaly hadysalaryň ýüze çykan wagtynda toba etmegiň, Allahdan günäleriň geçilmegini dilemegiň (istigfar), Haka ýüzlenmek bilen oňa ýalbarmagyň sünnet bolşy ýaly, ýer titremesi kimin (bu hadysanyň yzly-yzyna, köp gezek ýüze çykmagy kyýamatyň golaýlaýanlygynyň alamaty bolup, geçmişde ýok edilen ymmatlar hem bu azaba duçar edilipdir) aýlyganç hadysalar ýüze çykanda-da Allaha sygynmak dinimiziň düzgünidir. Mysal üçin, 2128-nji hadys hökmünde Ebu Hüreýräniň (r.a) adyndan beýan edilip, kyýamatyň alamatlaryndan söz açýan hadysy Buhary gürrüňini edýän şu hadysymyzyň öňünde ýerleşdiripdir (71-nji hadysa-da seret). Şol sebäpli hezreti Omar (r.a) öz haliflik eden zamanasynda ýüze çykan bir ýer titremesine örän gynanyp: «Allahyň Resulynyň beýik zamanasyndan bäri heniz köp wagt geçmedik wagtynda bu hadysanyň ýüze çykmagy,diniň emirlerinegelişmeýän zatlary edendigiňiziň delilidir. Ýa özüňizi düzeldersiňiz, bolmasa-da araňyzdan çykyp giderin» diýen sözler bilen jemagata ýüzlenipdir hem-de olara toba etmek bilen birlikde namaz okamaklaryny maslahat beripdir. Ýöne bu namaz jemagat bilen okalmaz. Hezreti Alynyň (r.a) ýer titrände jemagat bilen namaz okandygy aýdylýanhem bolsa, bu rowaýat ygtybarly hasap edilmeýär. Fykyhçy alymlar ýer titrän mahaly namaz okamagyň şerigata uýgundygyny, sähra çykmagyň bolsa sünnetdigini aýdypdyrlar.