534 Allahyň Resulynyň (s.a.w.) istiskada musulmanlaryň peýdasyna we kapyrlaryň garşysyna doga etmegi
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ الرَّكْعَةِ الآخِرَةِ يَقُولُ: (اللَّهُمَّ أَنْجِ عَيَّاشَ بْنَ أَبِي رَبِيعَةَ ، اللَّهُمَّ أَنْجِ سَلَمَةَ بْنَ هِشَامٍ، اللَّهُمَّ أَنْجِ الْوَلِيدَ بْنَ الْوَلِيدِ اللَّهُمَّ أَنْجِ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنْ الْمُؤْمِنِينَ ، اللَّهُمَّ اشْدُدْ وَطْأَتَكَ عَلَى مُضَرَ ، اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا سِنِينَ كَسِنِي يُوسُفَ).
وَأَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: (غِفَارُ غَفَرَ اللَّهُ لَهَا وَأَسْلَمُ سَالَمَهَا اللَّهُ).
Ebu Hüreýre (r.a.) şeýle diýipdir: «Allahyň Resuly (s.a.w.) soňky rekagaty tamamlap, mübärek başyny galdyranda: «Semiallahülimen hamideh. Rabbenä we lekel hamd» diýerdi-de,atlaryny tutup, bir topar adamlar üçin doga ederdi we: «Allahym, Aýýaş ibn EbuRabygany,Seleme ibn Hyşamy, Welit ibn Welidi, kapyrlaryň elinde horluk çekip, güýçsüz we ejiz saýylýan beýleki imanly kişileri halas et! Allahym, mudar tiresiniň adamlarynahas beter azap ber, olaryň ýaşaýan bu ýyllaryny Ýusup alaýhyssalamyň zamanynyň azaply ýyllaryna meňzet»1diýerdi».2
Bu ýerdäki rowaýatyň soňunda Ebu Hüreýre (r.a) Pygamberimiziň (s.a.w): «Gyfar tiresini Allah bagyşlasyn, eslem tiresi bilenhem barlyşmak işi dowam etsin»3diýip doga edendigini 449-njy hadysda aýdanlarynyň üstüne goşupdyr.
1Şu doga bilen baglylykda Buharynyň beýan eden mürsel hadysyna görä, ol her bir ertir namazynyň soňky rekagatynda okalardy. Ýassy namazynda-da, öýle namazynda-da bu doganyň edilendigi barada rowaýatlar bar. Ýassy we öýle, hatda agşam namazlaryndaky kunut dogasynyň ýatyrylandygy, ertir namazyndaky kunudyň ýatyrylmagy barada dürli pikirleriň orta atylandygy barada «Witir namazy kitabynda» ýörite durlup geçilipdi.
2Bu rowaýatyň şu ýere çenli bölegi 449-njy hadys hökmünde beýan edilen hadysyň başga bir nusgasydyr. Buharynyň bu hadysy-şeribi istiska bilen baglanyşdyrmagynyň öz sebäbi bar. 449-njy hadysda bolşy ýaly, 531-nji hadysda we onuň düşündirişlerinde beýan edilen hadysy-şeriflere görä, käbir tireler bilen belli bir şahslaryň garşysyna betdoga edilmeginden, şonuň ýaly-da,başga bir toparlaryň peýdasyna haýyr dogasynyň edilmeginden kapyrlaryň garşysyna betdoga etmegiň hem-de istiskada-da beýle etmegiň bolýandygyny görkezmek üçin bu hadysy-şerif şu ýerde ýerleşdirilipdir. Kunut dogasynda we beýleki wagtlarda bolşy ýaly, istiska dogasynda-da yslam dini we musulmanlar üçin haýyr dogasyny etmek şerigata laýykdyr. Kapyrlaryň gurakçylyga we gymmatçylyga sezewar bolmaklary olaryň ejiz düşmeklerine we, şoňa laýyklykda, musulmanlaryň üstüne çozmaga wagt tapmazlyklaryna sebäp bolýar. Ýogsam bu hadysda istiska bilen baglanyşykly bir sözhem ýok. Zalymlaryň heläk bolmaklary we imanly kişileriň halas bolmaklary üçin doga etmek sünnetdir. Käbir alymlaryň pikirine görä, zalymlar we kapyrlar din azatlygyny depeleýän topardan bolsalar, onda olaryň heläk bolmaklary, eger ol topardan bolmasalarhem toba etmekleri üçin doga ediler. Mysal üçin, Ebu Hüreýräniň (r.a) tiresi bolan dews tiresiniň adamlary müşrük bolup, Ebu Hüreýräniň ejesi hem ogluna Allahyň Resulynyň (s.a.w) yzyna düşendigi üçin azar berer eken. Muňa garamazdan, Allahyň Resulynyň (s.a.w): «Ýa Reb! Dews tiresine hidäýet ber!»diýip eden dogasynyň bereketi bilen olaryň hemmesi iman getiripdir. Bedir söweşiniň bolan gününde-de Ebu Bekriň (r.a) uly ogly Abdyrahman (r.a) heniz iman getirmedikleriň biri bolup, müşrükleriň hataryny doldurmak üçin söweşe gelipdi. Ine, şu söweşde Abdyrahman musulmanlaryň saplarynyň üstüne hüjüm edende,Ebu Bekr bilen aýalynyň onuň heläk bolmagy üçin, yza dönende-de, ogullarynyň toba etmegi üçin doga edendikleri barada bir rowaýat bardygyny Aýny agzap geçýänhem bolsa, bu ynandyryjy däl. Sebäbi zenanlaryň Bedir söweşine gatnaşandyklary örän gümanadyr.
3 Gyfar we eslem tireleri Hijazyň gündogar böleginde ýaşaýan mudar tirelerinden bolany üçin,bu dogada olar beýleki mudar tirelerinden tapawutlandyrylypdyr. Gyfar Ebu Zeriň (r.a) degişli bolan tiresi bolup, bu tiräniň adamlary yslam dininiň ýaňy ýaýrap başlan döwründe iman getiripdirler. Eslem tiresiniň adamlary bolsa Allahyň Resuly (s.a.w.) bilen ýaraşyk şertnamasyny baglaşypdyrlar. Hadysyň iň soňky jümlelerindäki beýan ediliş äheňinden olary doga hasaplap hem, habar hasaplap hembolýar. Hadysyň başky böleginiň doga bolmagy sebäpli onuň aşaky bölegi-de doga hökmünde terjime edildi. Ýöne käbir rowaýatlarda bu jümleleriň habar görnüşinde beýan edilendiginden, hususanam, bu hadysyň Müslimiň kitabyndaky nusgasynda: «Emma dykgat ediň: bu sözleri aýdýan men däl. Olary sözleýän Alladyr»diýen goşmaçanyň bolmagyndan çen tutup, gyfar tiresiniň günäleriniň geçilendiginiň, eslem tiresiniň Allah bilen ýaraşandygynyň ylahy wahybilen habar berlen bolmagynyň mümkindigini çaklamak bolýar. Şonuň üçinhem bu hadysdaky soňky iki jümläni: «Gyfar tiresi babatda aýdylanda bolsa, Allah olary bagyşlady. Eslem tiresi bilenhem Allah ýaraşandyr» diýip terjime etmek hem mümkin.