47 Jebraýyl alaýhyssalam bilen Muhammet alaýhyssalamyň söhbeti
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَارِزًا يَوْمًا لِلنَّاسِ ، فَأَتَاهُ جِبْرِيلُ فَقَالَ: مَا الايمَانُ ؟ قَالَ: ( الايمَانُ أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ وَمَلائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَبِلِقَائِهِ وَرُسُلِهِ وَتُؤْمِنَ بِالْبَعْثِ ) ، قَالَ: مَا الاسْلامُ ؟ قَالَ: ( الاسْلامُ : أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ وَلا تُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا ، وَتُقِيمَ الصَّلاةَ ، وَتُؤَدِّيَ الزَّكَاةَ الْمَفْرُوضَةَ ، وَتَصُومَ رَمَضَانَ). قَالَ: مَا الاحْسَانُ؟ قَالَ: ( أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ ). قَالَ: مَتَى السَّاعَةُ ؟ قَالَ: ( مَا الْمَسْئُولُ عَنْهَا بِأَعْلَمَ مِنْ السَّائِلِ ، وَسَأُخْبِرُكَ عَنْ أَشْرَاطِهَا: إِذَا وَلَدَتْ الامَةُ رَبَّهَا ، وَإِذَا تَطَاوَلَ رُعَاةُ الابِلِ الْبُهْمُ فِي الْبُنْيَانِ ، فِي خَمْسٍ لا يَعْلَمُهُنَّ إِلا اللَّهُ ). ثُمَّ تَلا النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: (إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ) الايَةَ ، ثُمَّ أَدْبَرَ ، فَقَالَ: ( رُدُّوهُ ). فَلَمْ يَرَوْا شَيْئًا ، فَقَالَ: ( هَذَا جِبْرِيلُ جَاءَ يُعَلِّمُ النَّاسَ دِينَهُمْ ).
Ebu Hüreýre (r.a.) şeýle diýipdir: «Bir gün Allahyň Resuly (s.a.w.) daşarda otyrdy. Onuň ýanyna biri gelip: «Iman nämedir?» diýip sorady.Allahyň Resuly (s.a.w.): «Iman Allahü tagala, Perişdelere, Allahü tagala duşjakdygyňa (ýagny,Allahü tagalany görjekdigiňe), pygamberlere, şonuň ýaly-da, öleniňden soňra direljekdigiňe ynanmakdyr» diýip jogap berdi. Ol adam: «Yslam nämedir?» diýdi.Allahyň Resuly (s.a.w.): «Yslam Allahü tagala ybadat edip, hiç bir zady Oňa şärik etmezlik, namaz okamak we parz edilen zekaty bermek, remezan aýynda-da oraza tutmakdyr» diýip jogap berdi. Soňra ol adam ýene: «Yhsan nämedir?» diýipsorady.Allahyň Resuly (s.a.w.): «Allahü tagalany göýä görýän ýaly bolup, ybadat etmekdir. Eger sen Allahü tagalany görmeýän bolsaň hem, onuň seni görjekdigi şübhesizdir» diýdi. Ol adam ýene: «Kyýamat haçan gopar?» diýip sorady.Allahyň Resuly (s.a.w.): «Bu mesele barada soralýan adam soraýandan köp bilýän däldir. Hernäme-de bolsa, kyýamatdan ozal ýüze çykjak alamatlary saňa aýdyp bereýin. Haýsy döwürde satylan çory öz eýesini, ýagny,hojaýynyny dogursa1, kimdikleri belli bolmadyk düýe çopanlary beýik bina gurmakda biri-biri bilen ýaryşyp başlasa2, kyýamatdan öňki alamatlar görnüp başlar. Kyýamatyň haçan gopjagy Allahü tagaladan başga kişi tarapyndan bilinmeýän bäş zadyň biridir»diýdi. Şondan soňra Allahyň Resuly (s.a.w.): إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ= «Innellahe yndehuw ylmüssaagati. We ýünezzilül-gaýsa. We ýeglemü mä fil-erhaami. We mä tedriý nefsün mä zä teksibü gaden. We mä tedriý nefsün bi-eýýi arzyn temuwtü»(golaý manysy: «Kyýamatyň haçan gopjakdygy baradaky ylym şübhesiz Allahü tagala mahsusdyr. Ol ýagmyry islän ýerine, islendik wagtda ýagdyrar. Aýallaryň ýatgylaryndaky çagalaryň oglandygyny ýa-da gyzdygyny Ol biler. Hiç bir adam ertir haýramy ýa-da şere duçar boljakdygyny bilmez. Hiç bir adam haýsy toprakda öljegini bilmez». «Lukman» süresiniň 34-nji aýaty) aýaty-kerimesini aýdyp berdi.
Soňra gelen adam yzyna dönüp gidiberdi.Allahyň Resuly (s.a.w.): «Ony yzyna dolaň!» diýip buýruk berse-de, yzyny tapmadylar. Şondan soňra Allahyň Resuly (s.a.w.): «Diýmek, bu Jebraýyl alaýhyssalam bolmaly. Adamlara dinlerini öwretmek üçin gelendir» diýdi».
1Haýsydyr bir çorynyň öz hojaýynyny dogurmagynyň, ýagny,hojaýynyň öz çorysyndan oglunyň bolmagynyň göçme manysy bolup, çorylaryň we gullaryň kyýamatdan ozal köpeljekdigine tymsaldyr. Pygamberiň bu duýduryşy sähelçe wagt geçeninden soňra amala aşdy. Hökümdarlaryň çorylardan bolan ogullarynyň hetdi-hasaby ýokdur.
Bir çaklama görä bolsa,bu duýduryş öz hojaýynlaryndan çaga dogran çorylaryň satyljakdygyny, elden-ele geçip, aýlanyp-aýlanyp, iň soňunda özleri hem bilmezden, çagalarynyň (mundan Allahü tagala saklasyn!) mülküne geçip, olar bilen binika jübütleşip bilinjek derejä baryp ýetip biljekdiklerini aňladýarmyş.
Birinji çaklama has ýerlikli görünýär. Ikinji çaklama görä bolsa, bu ýazgarylýan alamatlaryň biridir.
2Bu pukara adamlaryň baýlyga we emläge eýe boljakdyklaryny aňladýar. Çarwa halk bolan yslam jemagatynyň çärýek asyr geçmänkä, Rum we Ajam döwletlerini boýun egdirip, duýdansyz ýagdaýda hyýalyňa-da gelmejek uly baýlyklara eýe bolmaklary netijesinde Pygamberiň (s.a.w.) bu duýduryşy amala aşypdyr. Kyýamatyň alamatlary diýlen alamatlaryň ölüm howply zatlardygy bilen ylalaşýanlara görä bolsa, bu duýduryş baýlygyň we emlägiň wagtyň geçmegi bilen güýçli we mertebeli adamlardan sada adamlaryň eline geçjegini aňladýarmyş.