524 Baýram günlerinde sport bäsleşiklerini geçirmek mendupdyr
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا: أَنَّ أَبَا بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ دَخَلَ عَلَيْهَا وَعِنْدَهَا جَارِيَتَانِ ، فِى أَيَّامِ مِنًى ، تُدَفِّفَانِ وَتَضْرِبَانِ ، وَالنَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مُتَغَشٍّ بِثَوْبِهِ ، فَانْتَهَرَهُمَا أَبُو بَكْرٍ فَكَشَفَ النَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ وَجْهِهِ فَقَالَ: (دَعْهُمَا يَا أَبَا بَكْرٍ فَإِنَّهَا أَيَّامُ عِيدٍ ، وَتِلْكَ الأَيَّامُ أَيَّامُ مِنًى).
وَقَالَتْ عَائِشَةُ رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَسْتُرُنِي ، وَأَنَا أَنْظُرُ إِلَى الْحَبَشَةِ وَهُمْ يَلْعَبُونَ فِى الْمَسْجِدِ ، فَزَجَرَهُمْ عُمَرُ فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: ( دَعْهُمْ ، أَمْناً بَنِي أَرْفِدَةَ).
Hezreti Äşäniň (r.a.) adyndan beýan edilmegine görä, bir gezek Mina günlerinde Ebu Bekr onuň oturan otagyna gelipdir. Şol wagt hezreti Äşäniň (r.a.) ýanynda iki gyzjagaz dep kakyp otyr eken, Pygamberimiz (s.a.w.) hem bir gapdalda eşigine bürenip ýatyrmyş. Hezreti Ebu Bekr gyzjagazlara azgyrylypdyr. Onuň sesini eşiden Pygamberimiz (s.a.w) ýüzüni açypdyr we: «Eý, Ebu Bekr, olary öz gününe goý. Çünki bu gün mina günleri — baýram günleridir» diýipdir.
Şonuň ýaly-da, hezreti Äşe (r.a.) şeýle diýipdir: «Hebeşiler metjitde oýun oýnaýardylar. Allahyň Resuly (s.a.w.) öňüme perde bolup, keseki gözlerden goraýardy. Men hem onuň arkasynda durup, oýny synlaýardym. Hezreti Omar (r.a.) hebeşilere azgyrylyp, oýunlaryny goýdurjak bolanda,1Pygamberimiz (s.a.w.): «Olary öz gününe goý! Erfideogullary, sizarkaýyn oýnuňyzy2dowam etdiriberiň»diýdi».
1Deprek kakyp, şygra hiňlenen çorulary Ebu Bekriň(r.a.) ýazgaryşy ýaly, hezreti Omarhem (r.a.) hebeşileriň mesjidi-şerifde oýun oýnamaklaryny günä hasaplap, olary beýle etmekden çetleşdirmekçi bolupdyr. Ikisi-de Allahyň Resulynyň (s.a.w.) bu hereketlere rugsat berendigini bilmän, şerigatyň gadagan edýän zatlaryny bildirmek niýeti bilen şeýle edipdirler.
2 513-nji hadysyň tekstindenwe düşündirişlerinden mälim bolşuna görä, hebeşiler mesjidi-şerifde gysga naýzalary bilen gylyç-galkan oýnuna meňzeş bir oýun oýnaýarlar eken. Hezreti Omaryň (r.a.) olary ýazgarmagy Mekkede mydama we beýleki şäherlerde baýram günlerinde ýanyňda ýarag götermegiň gadagan edilendigini bilýändigi bilen baglanyşykly bolsa gerek. Allahyň Resulynyň (s.a.w.) olara rugsat bermegi-de bu hadysanyň kadadan çykmadygyny görkezýär. Sebäbi hebeşiler galkanlaryny, naýzalaryny ulanmakda örän çalasyndyklarywe kimdir birine zyýan ýetirmekden daşdaky adamlar bolandyklaryüçin, baýram güni ýaly bir şatlanylýan günde olaryň gysga naýzalaryny oýnadyp, töweregindäkileriň göwünlerini hoşlamak islemekleri mubah, belki-de mendup bolandyr. Baýram günlerinde ymama sütre etmek üçin namazgähe bir gysga naýza alyp gitmek sünnet bolmak bilen birlikde,bu kadadan çykmadyrhem. Mysal üçin, Ibn Omaryň (r.a.) gürrüň bermegine görä, Bilal (r.a.) namazgähe bir gysga naýza alyp baryp, onuň Allahyň Resulynyň (s.a.w.) öňündäki süträniň wezipesini ýerine ýetirmegi üçin,kybla tarapda diker eken (302-nji hadys). 143-nji, 246-njy we 303-nji hadyslardanhem Allahyň Resulynyň (s.a.w.) Minada kybla tarapynda dikilgi bir gysga naýza bakyp, namaz okandygy mälim bolýar. Şonuň ýaly-da, sütre hökmünde hökman gysga naýza dikmegiň şert däldigi 68-nji hadysdan görünýär. Mekge şäherinde we baýram günlerinde ýanyňda ýarag götermegiň mekruwh, belki-de haram bolmagy ony göterýän kişiniň seresapsyzlygy sebäpli, hususanam, adamlaryň üýşen ýerlerinde we dar ýollarda başgalaryna zyýan ýetirmek howpy bilen baglanyşyklydyr (281-nji hadysa-da seret). Buhary öz kitabynda Hasan Basrynyň adyndan:«Bir duşmanyň çozmagyndan gorkulary ýok bolsa, baýram güni ýarag götermek musulmanlara gadagan edilendir»diýen sözleri beýan edýär. Howply döwürlerde baýram günlerinde-de ýarag göterip bolar. Hatda gorky namazyny okaňda ýanyňda ýarag götermek parzdyrhem.
Abdullah ibn Omaryň (r.a.) şehit bolmagy bilen tamamlanyp, Mekgede ýarag götermegiň gadagandygyna degişli gürrüňe sebäp bolan wakany Buhary bir mesele bilen baglanyşyklylykda SagytIbn Jübeýriň adyndan beýan edýär. Sagytibn Jübeýr şeýle diýýär:«Naýzanyň demiri dabanyna çümen ýagdaýda aýagyny üzeňňä goýan wagty Ibn Omaryň (r.a.) ýanyndadym. Men düýeden aşak inip, naýzany aýagyndan çekip aldym. Bu waka Minada bolup geçdi. Bu barada Hajjaja habar baryp, ol soramaga geldi. Hajjaç:«Ah, seni kim ýaralady? Bir bilsedim!»diýdi. Ibn Omarhem (r.a.):«Meni ýaralan sensiň»diýip seslendi. Hajjaç:«Bu nähili söz boldy?»diýeninden soň, Ibn Omar: «Ýarag göterilmeýän bir günde ýarag götertdiň we Mekgä ýarag salynmaýarka ol ýere ýarag saldyň»diýip jogap berdi».
Yshak ibn Sagytibn Asyň adyndanhem bir rowaýat gürrüň berilýär. Yshak ol rowaýatda Hajjaç Ibn Omary (r.a.) soramaga gelende, özüniň şol ýerde bolandygyny we onuň: «Seni kim ýaralady?»diýip beren sowalyna, Ibn Omaryň oňa kakdyryp:«Ýarag götermek halal bolmadyk bir günde ýarag götermegi emr eden adam meni ýaralady»diýip jogap berendigini aýdýar.
Abdylmelik ibn Merwan öz adyndan Hajjaja hat ýazyp, Ibn Omara (r.a.) hiç bir babatda garşy gitmeli däldigini emr edipdir. Ýöne, Saýrapynyň aýtmagyna görä, Hajjajyň manjynak gurup, Käbä daş atdyrandygy sebäpli Ibn Omaryň(r.a.) özüni ýazgarandygy üçin, bu emr onuň göwnüne ýakmandyr. Ol aşaklyk bilen Ibn Omary (r.a.) öldürmegi ýüregine düwüpdir. Zübeýriň«Kitäbül-insibäb»atly eserinde beýan etmegine görä, ol bir adama naýzasynyň ujuny zäherläp, ony tötänleýin eden kişi bolup, Ibn Omara çümdürmegi emr edipdir. Ol hem Arafatdan yza gaýdylanda, şol başagaýlygyň arasynda şol awuly naýzasy bilen Ibn Omaryň (r.a.) aýagyny sypjyryberipdir. Birnäçe wagtdan soňraşol ýaranyň täsirinden Ibn Omar (r.a.) jennete tarap rowana bolupdyr.
Ibn Sagydyň rowaýatyna görä, Hajjaç:«Ýa Ebu Abdyrahman (Ibn Omaryň künýesi), seni kim ýaralady? Bilýärmiň?»diýip soranmyş. Ol hem: «Bilmeýärin»diýeninden soň: «Wallahy, kimdigini bilsem, öldürerin»diýse-de, Ibn Omar hiç jogap bermän, başga tarapa bakypdyr. Hajjaçhem gaharlanmakdan ýaňa dym-gyzyl bolup, dazanaklap gidipdir.